یك مطلب دیگر را هم اینجا باید عرض بكنیم و آن این است: می گویند «انسان دوستی» . البته سخن درستی است، ولی این مطلب باید شكافته شود. به قول طلبه ها انسان در «انسان دوستی» انسان بماهو انسان است؛ یعنی انسان را از آن جهت كه انسان است باید دوست داشت، و به اصطلاح امروز انسان با ارزشهای انسانی. یك وقت ما در تعریف انسان می گوییم: یك حیوان یك سر و دو گوش مستقیم القامه كه حرف هم می زند. اگر انسان این است، چومبه همان قدر انسان است كه لومومبا انسان بوده، آنهایی كه خواستند عیسی را به دار بكشند همان قدر انسانند كه خود عیسی؛ آنها هم مثل عیسی حرف می زدند و از این جهات فرقی با او نداشتند. یك وقت می گوییم «انسان» یعنی این هیكل خاص كه در همه این افراد مشترك است و «انسان را دوست داشته باشیم» یعنی هركسی را كه از نسل آدم هست دوست داشته باشیم و خلاصه منظور از انسان، انسانِ زیست شناسی است، آن كه زیست شناسی او را انسان می داند. آیا مقصود این است؟ یا نه، مقصود انسان بما هو انسان است؛ یعنی انسان به خاطر ارزشهای انسانی، به خاطر انسانیت، و انسان دوستی یعنی انسانیت دوستی. اینجاست كه وقتی چومبه و لومومبا را كنار همدیگر می گذاریم، دو نوع از آب در می آیند: این یك چیز از آب درمی آید، آن چیز دیگر؛ یعنی ممكن است این یك انسان از آب در بیاید، یك انسانِ درست با ارزشهای انسانی، و آن نه تنها یك انسان نباشد بلكه حیوان هم نباشد و به تعبیر قرآن از حیوان هم چند درجه پایین تر باشد. انسان را باید دوست داشت به خاطر انسانیت نه به خاطر همین هیكلش، و به عبارت دیگر انسانیت را باید دوست داشت. حال اگر انسانی ضد انسان و ضد انسانیت شد، مانع راه انسانهای دیگر و مانع تكامل انسانهای دیگر شد، آیا باز ما باید این انسان را كه در واقع اسمش انسان است و در معنا انسان نیست (و به تعبیر امیرالمؤمنین: اَلصّورَةُ صورَةُ اِنْسانٍ وَ الْقَلْبُ قَلْبُ حَیَوانٍ ظاهر، ظاهر انسان است و باطن، باطن یك حیوان) دوست بداریم؟ آیا به نام انسان دوستی باید به انسانیت خیانت كنیم و با انسانیت دشمنی بورزیم؟ ! پس گذشته از این مسئله كه محبت صرفا رعایت میلها نیست بلكه عبارت است از رعایت مصلحت و خیر و سعادت طرف، و گذشته از اینكه مصلحت فرد به تنهایی نمی تواند مقیاس باشد بلكه مصلحت جمع باید در نظر گرفته شود، اساسا مسئله انسان دوستی مسئله انسانیت دوستی است، و الاّ اگر مراد از «انسان» انسان به معنای همین جنس و انسانِ زیست شناسی باشد، از نظر زیست شناسی فرقی بین انسان و حیوان نیست. چرا ما گوسفندها را به اندازه انسانها دوست نداشته باشیم؟ چرا اسبها و الاغها را به اندازه انسانها دوست نداشته باشیم؟ او یك جاندار است، این هم یك جاندار است. اگر ملاك، جانداری و ادراك لذت و الم است و «میازار موری كه دانه كش است» این در انسان همان مقدار است كه در اسب و الاغ. پس مسئله باید به انسانیت دوستی برگردد. وقتی كه انسان دوستی معنایشانسانیت دوستی شد و انسانیت دوستی هم معنایش رعایت مصالح انسانی (و نه تنها رعایت میلها) شد، معلوم می شود كه [این تفسیر از] دستور محبت به انسانها- كه قطع نظر از همه چیز، فقط طوری رفتار كردن كه این خوشش بیاید و آن دوست داشته باشد- یك منطق غلطی است، بلكه محبت منطقی در مواردی طبعا توأم با خشونتها، جهادها، مبارزه ها و كشتنهاست و انسانهایی را كه خار راه انسانیت هستند باید از بین برد.