ما از همین جمله ای كه می گویند متحدالمآل همه ادیان است شروع می كنیم. آیا دوست داشتن چیزی برای خود، همیشه منطقی است؟ ممكن است بگویید: اصلاً ما به این مطلب ایراد داریم، زیرا می گوید برای دیگران همان را دوست بدار كه برای خود دوست می داری. ممكن است انسان برای خودش چیزی را دوست بدارد كه نباید دوست بدارد؛ یعنی مسئله محبوب و مطبوع بودن یك چیز برای انسان غیر از مسئله مصلحت بودن آن چیز برای انسان است. اگر یك كسی بیماری قند دارد و عسل برایش بد است ولی خودش عسل را دوست دارد، به او بگویند چون تو عسل را برای خودت دوست داری با اینكه برایت بد است، برای همه مردم دوست بدار حتی برای كسانی كه برای آنها هم بد است. آیا مقصود چنین چیزی است؟ یا اینكه نه، اینجا محبت، محبت عاقلانه و منطقی است كه مساوی با مصلحت است، و مقصود این است كه از نظر آنچه كه واقعا خیر و سعادت است، همین طور كه همیشه خیر و سعادت خودت را می خواهی، خیر و سعادت عموم مردم را نیز بخواه. خیر و سعادت مردم را خواستن، با این محبتی كه ما عموما می گوییم و مسیحیها می گویند، با محبت ظاهری یعنی كاری كردن كه طرف خوشش بیاید، متفاوت است. مثلاً مادر و پدری به فرزند خودشان محبت دارند، خیر و سعادت او را می خواهند. این خواستن خیر و سعادت فرزند، دوجور ممكن است تجلی داشته باشد: پدر و مادرهای نادان كه بچه شان را دوست دارند و می خواهند به او محبت كنند، مقیاس محبت كردنشان این است كه این بچه چه را می خواهد، همان را به او بدهیم؛ یعنی محبتشان به این شكل ظهور می كند كه این بچه چه را دوست دارد، هرچه را كه او دوست دارد همان را به او بدهیم و هرچه را كه این بچه دوست ندارد و دشمن دارد آن را به او ندهیم. فلان غذا را بچه دوست دارد، من هم بچه ام را دوست دارم و نمی توانم او چیزی را دوست داشته باشد و به او ندهم. اما یك دوایی را، یك آمپولی را كه این بچه اساسا دشمن دارد و نمی خواهد، من هم چون بچه ام را دوست دارم بگویم چون بچه ام نمی خواهد من هرگز او را ناراحت نمی كنم. این یك گونه محبت كردن است. و گونه دیگر، محبت مقرون به منطق است، یعنی محبت موافق با مصلحت كه شامل زمان حال و زمان استقبال هر دو می شود.

آن محبتی كه واقعا احسان و محبت است، ممكن است مطابق خوشایند این بچه باشد و ممكن است مطابق خوشایند او نباشد. پس اگر ما بخواهیم این دستور كلی را كه در همه ادیان آمده است این جور تفسیر كنیم كه واقعا مقصود همه ادیان از محبت كردن همین بوده كه با مردم به گونه ای رفتار كنید كه آنها دوست می دارند [و به عبارت دیگر] همیشه با مردم طوری رفتار كنید كه مردم دوست دارند شما با آنها آن طور رفتار كنید، در این صورت باید بگوییم این دستور ادیان- العیاذ باللّه- یك دستور غلطی است، در همه ادیان این دستور غلط بوده. محبت كردن و احسان نمودن و خیر رساندن به افراد و به جامعه نمی تواند بر این مقیاس باشد كه اینها چه را دوست دارند. این مَثَل را مكرر گفته ایم: طبق این منطق باید بگوییم كه اداره رادیو [1]این عمل را خیلی به اصطلاح منطقی و درست انجام می دهد؛ همیشه از مردم می پرسد كه شما چی دوست دارید كه من همان چیزی را كه شما دوست دارید پخش كنم، هر صفحه ای كه شما دوست دارید همان را بگذارم. ممكن است اكثریت مردم چیزی را دوست داشته باشند كه وقتی آن را بگذاری، آنها را بیشتر به بدبختی و فساد بكشاند. ولی او اگر می خواهد محبتش محبت واقعی باشد نباید تابع آمار باشد كه اغلبْ بچه ها، جوانها، پسرها و دخترها هستند كه تقاضا می كنند فلان صفحه را بگذار. بعد هم می گوید: ما در خدمت مردم هستیم، ما داریم به مردم خدمت می كنیم، هرچه دلشان می خواهد همان را می گذاریم. نه، موافق میل رفتار كردن غیر از مطابق مصلحت رفتار كردن است. آن پدر و مادر هم محبت عمیق و عاقلانه و منطقی شان نمی تواند محدود باشد به خواست فرزند و به زمان حال؛ آینده را هم باید در نظر بگیرند.

---