تعبیر دیگر تعبیر «غیرت» است، یعنی پاره ای از مسائل اخلاقی به حكم این است كه غیرت انسان اقتضا می كند چنین باشد یا چنین نباشد. مثلاً امیرالمؤمنین می فرماید: قَدْرُ الرَّجُلِ عَلی قَدْرِ هِمَّتِهِحد و درجه هركس به درجه و میزان همت او بستگی دارد، وَ شَجاعَتُهُ عَلی قَدْرِ اَنَفَتِهِو شجاعت او به آن اندازه ای است كه در خود احساس مردانگی كند، وَ عِفَّتُهُ عَلی قَدْرِ غَیْرَتِهِ [1]عفت هركس برابر با اندازه غیرت اوست؛ یعنی انسان به هر اندازه كه نسبت به ناموس خود احساس غیرت كند نسبت به ناموس دیگران نیز احترام قائل است، یعنی غیرت خودش اجازه نمی دهد كه به ناموس دیگران تجاوز كند. لذا در تعبیر دیگری فرموده: ما زَنی غَیورٌ قَطُّ [2]آدم باغیرت هرگز زنا نمی كند؛ یعنی هركس كه زنا كند و عفت دیگری را پایمال نماید، خودش غیرت ندارد. تعبیر دیگر در این زمینه كلمه «حرّیت» است، حرّیت و آزادی و آزادگی.

امیرالمؤمنین می فرماید: لاتَكُنْ عَبْدَ غَیْرِكَ وَ قَدْ جَعَلَكَ اللّهُ حُرّابنده دیگری مباش زیرا خدا تو را آزاد آفریده است. تعبیراتی هم درباره «كرامت نفس» است، مثل: مَنْ كَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هانَتْ عَلَیْهِ شَهَواتُهُ [3]آن كسی كه نفس خود را بزرگ احساس كند، شهوات نمی تواند بر او مسلط شود. حضرت هادی می فرماید: مَنْ هانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ فَلا تَأْمَنْ شَرَّهُ [4]بترس از آن آدمی كه خودش نزد خود خوار است، یعنی پیش خود احساس شرف نمی كند.

---