ما در اسلام دو دفاع داریم: یكی دفاع از حق به معنی حقیقت، و دیگر دفاع از حق به معنی حقوق اجتماعی. آنجا كه حقایقی دارد در اجتماع پایمال می شود، پای امر به معروف و نهی از منكر، مبارزه با منكرات و ترویج و اشاعه آنچه كه اسلام آن را نیك می شناسد در میان می آید. یك دلیل بر اینكه شجاعت به معنی خلق اختصاص به مرد ندارد این است: آیا دفاع از حق به معنی دفاع از حقیقت یا به عبارت دیگر امر به معروف و نهی از منكر، از مختصات مردان است و یا از امور مشترك میان مرد و زن؟ امر به معروف و نهی از منكر یك شرطش شجاعت و نیرومندی است. یك آدم ترسو كه نمی تواند این مبارزه اجتماعی را انجام دهد. نصّ قرآن كریم است كه امر به معروف و نهی از منكر اختصاص به مردها ندارد: اَلْمُؤْمِنُونَ وَ اَلْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ اَلْمُنْكَرِ [1]مردان مؤمن و زنان مؤمن دوستان یكدیگرند- و به معنی دقیقترِ «اولیاء» - حامیان یكدیگر هستند (ولی حمایت بر اساس اصول اسلام نه بر اساس تمایلات شخصی) و سرپرستان یكدیگر می باشند، همان تعبیری كه در حدیث آمده: كُلُّكُمْ راعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْؤولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ [2]همه شبانان یكدیگر هستند. مكرر گفته ایم- و در مقاله «ولاءها و ولایتها» نیز گفته ام- كه معنای «ولیّ» دوست نیست، حمایت و سرپرستی است. گاهی ولیّ اسم فاعل است یعنی سرپرست، و گاهی اسم مفعول است یعنی سرپرست شده. بر وزن «فعیل» است كه در لغت عرب، هم به معنی فاعل می آید و هم به معنی مفعول. اَلْمُؤْمِنونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ اَوْلِیاءُ بَعْضٍ مردان مؤمن و زنان مؤمن برخی نسبت به برخی [سرپرستی دارند. ] هرجا در قرآن «بعض و بعض» می آید یعنی هیچ فرق نمی كند، دو طرفی است، و ما از این قبیل در مورد زن و مرد زیاد داریم، از جمله در آیه: اَلرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی اَلنِّساءِ بِما فَضَّلَ اَللّهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ [3]. در مقاله ای از آقای موسوی زنجانی دیدم نكته خیلی خوبی را متذكر شده اند.

ایشان گفته بودند كه قرآن می گوید: اَلرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی اَلنِّساءِ بِما فَضَّلَ اَللّهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ ، نمی گوید: بِما فَضَّلَ اللّهُ الرِّجالَ عَلَی النِّساءِ. می خواهد بگوید: به موجب برتریهایی كه بعضی نسبت به بعضی دارند، به موجب مجموع برتریهایی كه مرد از جنبه ای بر زن و زن از جنبه ای بر مرد دارد، وظیفه قوامت مال مرد است، كه حرف بسیار درستی است و شاید بیشتر از این احتیاج به بیان داشته باشد. مؤمنین و مؤمنات بعضی شان حامی و راعی و سرپرست بعض دیگر هستند؛ كه چه می كنند؟ امر به معروف و نهی از منكر می كنند. پس در دفاع از حقیقت هیچ فرقی میان مرد و زن نیست، و هر دفاعی اولین شرطش شجاعت و قوّت و نیرومندی است.

---