ممكن است كسی بگوید در اسلام دستورهایی هست در مورد خلقیات زن و مرد كه پاره ای از خلقیات را كه برای مرد پسندیده است، برای زن ناپسند معرفی می كند و برعكس پاره ای از خلقیات را كه برای زن پسندیده است، برای مرد ناپسند معرفی می نماید. آیا از نظر اسلام مدل اخلاقی و مدل انسانی زن و مرد متفاوت است؟ یعنی از نظر انسانیت، اینها دو نوع انسانند؟ و از نظر اسلام دو طرح برای قالب گیری روح اینها پیشنهاد می شود؟ زن از نظر آنچه كه ما «خُلق» می نامیم در یك قالب باید ساخته بشود و مرد در قالب دیگر؟ اگر این طور است پس معلوم می شود پایه این حرف كه خلق، یك حقیقت مطلق و ثابتی است متزلزل است و این سخن، اساسی ندارد. اولین دلیلش این است كه در مورد زن و مرد فرق می كند. در نهج البلاغه جمله ای هست كه ممكن است همین جمله را كسی طرح بكند.

می فرماید: خِیارُ خِصالِ النِّساءِ شِرارُ خِصالِ الرِّجالِبهترین خصلتها و خویهای زنان همان بدترین خصلتهای مردان است؛ یعنی چیزهایی كه برای زن بهترین خصلت است، برای مرد بدترین خصلت است. سه چیز را ذكر می كند: اَلزَّهْوُ (تكبر) وَ الْجُبْنُ (جبان بودن، ترسو بودن) وَ الْبُخْلُ (بخیل و ممسك بودن) . می دانیم كه تكبر یك خلق بسیار بد معرفی شده است و حتی از نظر روانی یك نوع بیماری روانی تلقی می شود. جبن و ترس هم كه معلوم است، ضعف و ناتوانی است. بخل و امساك هم كه پول دوستی و مال دوستی است. اینها كه برای مردها بدترین خلق و خوی هاست، در نهج البلاغه می گوید بهترین خلق و خوی زن است و زن باید این خلقها را داشته باشد. این چطور می شود؟ بعد حضرت توضیحی می دهند كه این توضیح، مشكل راحل می كند: فَاِذا كانَتِ الْمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً لَمْ تُمَكِّنْ مِنْ نَفْسِهازن وقتی كه متكبر باشد، مرد بیگانه را به خود راه نمی دهد و به عبارت دیگر میان خود و میان مرد بیگانه حریم و دورباش ایجاد می كند، وَ اِذا كانَتْ بَخیلَةً حَفِظَتْ مالَها وَ مالَ بَعْلِهااگر ممسك باشد، مال خود و شوهر را نگهداری می كند، وَ اِذا كانَتْ جَبانَةً فَرِقَتْ مِنْ كُلِّ شَیْ ءٍ یَعْرِضُ لَها [1]و اگر ترسو و جبان باشد، از هر حادثه ای كه پیش می آید كنار می كشد و احتیاط می كند.

---

[1] - . نهج البلاغه فیض الاسلام، حكمت 226