مسئله اول كه باید بحث كنیم همان مسئله پرورش عقل و فكر است. در اینجا ما دو مسئله داریم: یكی مسئله پرورش عقل و دیگر مسئله علم. مسئله علم همان آموزش دادن است. «تعلیم» عبارت است از یاد دادن. از نظر تعلیم، متعلّم فقط فراگیرنده است و مغز او به منزله انباری است كه یك سلسله معلومات در آن ریخته می شود. ولی در آموزش، كافی نیست كه هدف این باشد.

امروز هم این را نقص می شمارند كه هدف آموزگار فقط این باشد كه یك سلسله معلومات، اطلاعات و فرمول در مغز متعلّم بریزد، آنجا انبار بكند و ذهن او بشود مثل حوضی كه مقداری آب در آن جمع شده است. هدف معلم باید بالاتر باشد و آناین است كه نیروی فكری متعلّم را پرورش و استقلال بدهد و قوّه ابتكار او را زنده كند، یعنی كار معلم در واقع آتشگیره دادن است. فرق است میان تنوری كه شما بخواهید آتش از بیرون بیاورید و در آن بریزید تا این تنور را داغ كنید، و تنوری كه در آن هیزم و چوب جمع است، شما آتشگیره از خارج می آورید، آنقدر زیر این چوبها و هیزمها آتش می دهید تا خود اینها كم كم مشتعل بشود و تنور با هیزم خودش مشتعل گردد. چنین به نظر می رسد كه آنجا كه راجع به عقل و تعقل در مقابل علم و تعلّم بحث می شود، نظر به همان حالت رشد عقلانی و استقلال فكری است كه انسان قوّه استنباط داشته باشد.