1. روز بعثت روز توحید و روز انبعاث مردم جهان و رستاخیز انسانیت و روز عید فكر و عقل است. .

روز توحید است، زیرا اسلام ندای توحید و منادی توحید است و طاعت و عبادت غیر خدا را یعنی عبودیتها و بردگیها را الغا كرد.

گفت: قولوا لا اله الاّ اللّه تفلحواو گفت: .

قل یا أهل الكتاب تعالوا الی كلمة سواء بیننا و بینكم ألاّ نعبد الاّ اللّه و لانشرك به شیئاً و لایتخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه. .

اگر در آن روز آن ندا بلند نشده بود و موجش ما را هم نگرفته بود، امروز ما شاید آتش پرست و برده ی مطلق سلاطین بودیم. روز توحید روز آزادی بشریت است، زیرا: پس همینكه گفتیم روز توحید است، با توجه به توحید اسلام می توانیم بگوییم روز آزادی نیز هست. .

اما اینكه روز انبعاث و حشر و نشر است، یعنی روز برانگیخته شدن مردم از مقابر و مراقد و آرامگاههای جهل و عادات سوء و پست است و روز جمع متفرقات و نشر و تفصیل كتابهای بسیط نفوس است به جهت اینكه راستی اسلام جهانی را برانگیخت و نهضتی عظیم ایجاد كرد، همان طوری كه علی علیه السلام فرمود: .

ارسله علی حین فترة من الرسل و طول هجعة من الامم و انتقاض من المبرم. . . .

اما اینكه روز عید فكر بود به جهت اینكه قرآن تحریك عقول و افكار است. قرآن با جمله ی «اقرأ باسم ربك الذی خلق. خلق الانسان من علق. اقرأ و ربك الاكرم. الذی علم بالقلم» آغاز شد، یعنی با كلمه ی خواندن و علم و قلم و توجه دادن به یكی از جریانهای اسرارآمیز خلقت برای نمونه ی توحید و اشاره به كرم و لطف و عنایت پروردگار نسبت به طالبان علم و طالبان حقیقت آغاز شد. .

اسلام همان طوری كه در دفتر. . . گفتیم برای عقل منطقه ی ممنوعه قائل نیست. .

2. راجع به اینكه اسلام انبعاث امتهاست و هنوزنفخه در دم اسلام هست و در حال دمیدن است و هنوز هم ملتهایی به نیروی اسلام و با دمیدن اسلام در حال بپاخاستن و بیدار شدن و زنجیر پاره كردن هستند، رجوع شود به مقاله ی «سرگذشت اندونزی» در شماره ی آذرماه 40 مجله ی «راهنمای كتاب» كه چگونه اسلام در وضع زنجیر پاره كردن های امروز در داستان گینه ی جدید مؤثر است، همان طوری كه در الجزایر نیز همین طور است و اساساً الآن یك انبعاث كلی در همه ی دنیا از طرف اسلام دیده می شود. .

3. معنای جمله یالاسلام بدأ غریباً و سیعود كما بدأ فطوبی للغرباء. رجوع شود به ورقه ی مربوط به همین حدیث. .

4. اسلام و مبارزه با امتیازات طبقاتی. آیه ی سوره ی اعراف راجع به اهل كتاب و امیین و آیه ی معروف كرامت تقوا. رجوع شود به ورقه های

---

.

5. از جمله آثار بعثت، هجرت است. رجوع شود به ورقه ی

---

و ورقه ی

---

.

6. رسول اكرم امّی بود. رجوع شود به ورقه ی مربوط به این مطلب. .

7. كلمات برجسته ی رسول اكرم.

8. راجع به اینكه در نمره ی 1 گفتیم كه بعثت روز توحید بود، مولوی می گوید: 9. سنایی: 10. گفتیم توحید، هم جنبه ی منفی دارد و هم جنبه ی مثبت. اكنون می گوییم كه توحید ایمان و تسلیم است و در عین حال جزئی از كفر و عصیان و تمرد دارد. كفر در ایمان منطوی است. ایجاب و سلب است، فصل و وصل است. آنچه نه پیوند یار بود بریدیم. یا ایها الذین امنوا ادخلوا فی السلم كافة و لاتتبعوا خطوات الشیطان. بوعلی برای عقل می گوید كه باید جزئی از تسلیم و جزئی از عصیان و تمرد داشته باشد. می گوید: .

من تعوّد ان یصدق بغیر دلیل فقد انخلع من الكسوة الانسانیة. .

11. گفتیم اسلام رستاخیز انسانیت است. لامارتین می گوید. . . [2] در یك جلسه ای از من دعوت شده [بود] كه جلسه ی هفتگی دینی بود و در آنجا چند نفر توده ای پیدا شده بودند و تبلیغاتی علیه دین كرده بودند، از همین حرفهای معمولی «دین تریاك جامعه است» .

گفتم. . . [3] در مقاله ی «سرگذشت اندونزی» می نویسد: .

از اواخر قرن نوزدهم به بعد همه ساله به تعداد حجاج اندونزی افزوده می شد، چنانكه این عده در 1926 به 52000 تن رسید.

جالب ترین رهاوردی كه حاجیان اندونزی در بازگشت از سفر حج با خود می آوردند فكر اتحاد اسلام بود كه هواداران فراوان در آسیا خاصه خاورمیانه داشت. هلندیها چون دیدند كه راضی كردن اندونزیها به این آسانیها دست نمی دهد با مستشرق علامه ی هلندی اسنوك مور گرونیه كه عربی را به سلاست تكلم می كرد و در سیاست نیز دستی قوی داشت به مشورت پرداختند و از او پرسیدند كه در برابر ارمغانی كه حاجیان اندونزی به وطن خود می برند چه كنیم تا اندونزیها از ما روی نگردانند. اسنوك جواب داد كه باید آنان را در هلند تربیت كرد تا از لحاظ روحی و معنوی به هلند دلبستگی یابند، بخصوص كه اندونزیها سخت مشتاق فراگرفتن تعلیم و تربیت اروپایی می باشند. هلندیها نیز پند استاد علامه را به كار بستند اما نتیجه ی معكوس گرفتند و مانند انگلیسها دانستند كه بیشتر پیشوایان ملی و زعمای استقلال اندونزی از تربیت یافتگان مدارس و دانشگاههای هلندند. .

12. نقش ایرانیها در تمدن و زعامت فرهنگی اسلامی و اظهار تأسف از وضع حاضر ایران از این جهت و اشاره به حوزه ی قم و غیره. .

رجوع شود به ورقه ی

---

.

13. عطف به نمره ی 10: ایمان اسلامی و شیوه ی عمل و شیوه ی اخلاق اسلامی مركّب است از ایجاب و سلب، نه به معنی اینكه مجموعه ای است از ایجاب و سلب و هریك از سلب و ایجاب و نفی و اثبات و قطع و وصل از همدیگر جداست و به منزله ی دو عمل یا دو عقیده و یا دو خُلق متمایز است و هركدام به تنهایی حكم خود را دارد، بلكه به معنی واقعی تركیب و امتزاج كه از یكدیگر جدا نیست. پس دو مطلب است: یكی اینكه ایمان اسلامی متضمن جزئی از كفر است، دیگر اینكه این دو جزء از یكدیگر منفك و جدا نیستند.

---