لقد كان لكم فی رسول اللّه اسوة حسنة لمن كان یرجوا اللّه و الیوم الاخر و ذكر اللّه كثیراً. .

همان طوری كه در ورقه های

---

گفته ایم، سیره در حقیقت عبارت است از متد و روشی كه هركس در زندگی برای حل مشكلات و تحصیل سعادت و پیمودن راه كمال می پیماید. مثلاً متدی كه یك نفر به كار می برد زور و الدرم و بلدرم و خشونت و چاقوكشی است، دیگری برعكس روشش تماوت است، دیگری در روش خود شجاعت را به كار می برد، چهارمی احتیاط را، یكی انفرادی و دیگری اجتماعی، یكی از فكر و مشورت دیگران استفاده می كند، دیگری مستبد به رأی است، یكی عجول است و دیگری دوراندیش و سومی دفع الوقت كن و تابع اصل «دیر نمی شود و خدا بزرگ است» ، یكی از دعا فقط حل مشكل می خواهد و یكی از عمل فقط و یكی از هر دو، یكی حل همه ی مشكلات را از علم می خواهد، دیگری از ایمان و مذهب، سومی از پول و اقتصاد (مثل ماركس) ، دیگری از دادگستری و دیگری از رژیم سیاسی و دیگری از همه. .

اكنون باید ببینیم متدی كه رسول اكرم عمل می كرد چه متدی بود؟ .

اینجاست كه باید زندگی آن حضرت به حسب مسائلی كه با آنها مواجه بوده تقسیم بندی بشود به مسائل اخلاقی، خانوادگی، اجتماعی، رهبری سیاسی، رهبری مذهبی، معلمی و مربیگری و غیرها. .

2. مسئله ی دیگری كه در مقدمه ی بحث باید گفته شود این است كه پیغمبران نیامده اند كه فقط مبلّغ و مشرّع باشند، معلم باشند، آمده اند كه امام و مقتدا و پیشوا و رهبر باشند(انی جاعلك للناس اماماً)یعنی عملاً در راهی كه مردم را دعوت می كنند خود گام بردارند، لهذا بایدكم و بیش در شرایطی مثل شرایط پیروان خود باشند. لهذا لازم است كه از جنس بشر باشند، یعنی مانند دیگران محكوم قوانین خاص انسانی طبیعت باشند: متولد شوند، دوران شیرخوارگی، طفولیت، جوانی، پیری و سپس مرگ را طی كنند، گرسنه بشوند و غذا بخواهند، تشنه بشوند و به آب نیازمند بشوند، مانند دیگران دارای خشم و شهوت باشند و مانند دیگران آسیب پذیر باشند. فقط در این صورت است كه عملاً می توانند مقتدا و پیشوا باشند، و الاّ اگر از جنس دیگر بودند وضع آنها عملاً تأثیری در روحیه ی مردم نداشت، می توانستند منطقاً مردم را قانع كنند ولی نمی توانستند احساسات مردم را برانگیزند و عملاً مردم را به دنبال خود بكشانند. اثر سیره این است كه بر روی احساسات مردم اثر می گذارد، و الاّ درست مثل این است كه به انسان بگویند: بیا مثل ماهی در آب زندگی كن و مثل كبوتر در هوا پرواز كن و روی درخت لانه و آشیانه بساز. او می گوید: آخر من انسانم، ساختمان من غیر از ساختمان ماهی و كبوتر است. اما اگر انسانی زیردریایی و یا هواپیما ساخت و با آنها در اوج فضا و قعر دریا حركت كرد، بهتر می تواند مردم را به تبعیت و پیروی وادار كند و الاّ در صورت اول هرچه انسان بخواهد منطق پرواز و حركت زیر دریا را نشان بدهد، با اینكه منطق درستی است بشر قانع نمی شود. .

متأسفانه با اینكه پیغمبران بشرند مثل ما (قل انما انا بشر مثلكم. . . ) ما با واهمه و تخیل خود كاری كرده ایم كه جنس آنها را از خود جدا فرض كرده ایم و حال آنكه: لقد جاء كم رسول من انفسكم عزیز علیه ما عنتم. . . ما آنها را در بالای ابرها قرار داده ایم كه دست ما به آنها نرسد، آنها را به آسمان برده ایم (آسمان خیال) و حال آنكه زمینی اند و باید زمینی باشند. به همین دلیل هرگز از سیره ی آنها استفاده نمی كنیم، یعنی علاقه و ایمان ما به صورتی درآمده كه ما را محروم كرده است. .

این جمله: «كار پاكان را قیاس از خود مگیر» به اندازه ی صدها كتاب روحیه ی ما را خراب كرده است و حال آنكه مضمون این بیت و مقصود گوینده ی آن كه مولوی است صحیح است. مقصود او این استكه خود را معیار و مقیاس و متر پاكان قرار نده و آنها را به خود قیاس نكن. این مصراع در داستان معروف بقال و طوطی آمده است:

بود بقالی مر او را طوطیی. . . كه بسیار داستان شیرین و رسایی است.

سیره طرز پیاده كردن است:

3. فقها معمولاً سیره را از آن نظر كه مبیّن حكمی از احكام كلیه است مورد توجه قرار داده اند و حال آنكه آنچه از سیره استفاده می شود جنبه های اجرایی است. از سیره طرز پیاده كردن دستورها و اجرای احكام استفاده می شود، مثلاً توأم شدن دستور با عمل بلكه پیشقدمی، همچنین لین كلام و رفق: فبما رحمة من اللّه لنت لهم و لو كنت فظاً غلیظ القلب لانفضوا من حولك.