(مسجد بلال حبشی، قزوین /51/215) 1. مفهوم رهبری مساوی است با امامت، هدایت (ایصال الی المطلوب) و مفهوم مدیریت نوعی رشد است.

2. مفهوم رشد اقتصادی در مورد یتیم و بلكه هر فرد دیگر، و مفهوم رشد خانوادگی در مورد هر فرد 3. تعریف رشد: لیاقت برای نگهداری و بهره برداری از امكانات موجود كه مستلزم آگاهی از یك طرف و قدرت اراده از طرف دیگر است؛ آگاهی به معنی و هدف و ارزش و نتایج كار و تشخیص انتخاب.

4. زندگی سراسر سرمایه است، عمر و حیات سرمایه است، نیروهای انسان شگرف و ناشكفته است، اعضا و جوارح و قوا و نیروهای بدنی و روحی سرمایه است؛ تاریخ و فرهنگ، زبان، كتاب، صنعت، تمدن سرمایه است.

5. هر رشدی لیاقتِ مدیریت است ولی مدیریت را اصطلاحاً در مدیریت انسانها به كار می برند. اینجاست كه مفهوم رشد و امامت به هم نزدیك می شوند.

6. مدیریت انسانها و رهبری آنها عبارت است از فن بهتر بسیج كردن و بهتر سامان دادن و بهتر سازمان دادن و بهتر كنترل كردن نیروهای انسانی و به كار بردن آنها.

قدرت مدیریت است كه از ضعیفترین ملتها قویترین ملتها می سازد. رهبران بزرگ جهان آنان نیستند كه بهتر ملت خود را افسارزده اند كه صداشان در نمی آید. بهترین رهبرها آنها هستند كه نیروهای افراد خود را بسیج كرده اند، تحریك كرده اند، هماهنگ كرده اند، آرمان واحد برای آنها به وجود آورده اند. دو هنر در آرمان واحد: یكی اینكه فرد انسان را آرمانی كردن، دیگر اینكه گروه انسانها را در یك آرمان جمع كردن.

7. نیاز به مدیریت انسانها بیش از حیوانهاست. گله گوسفند اداره اش با یك چوپان بی سواد است كه چه بكند؟ مراتع را بشناسد، آبخورها را بشناسد، مانع تفرق شود، مانع گرگ شود، احیاناً اگر گوسفندی مریض شد معالجه كند. اما گوسفند دنیای مرموز روحی ندارد، گوسفند نیروهای سرگردان ذخیره شده ندارد، گوسفند قوانین پیچیده روحی كه لازم است شناخته شود ندارد، گوسفند خلیفةاللّه و مظهر اسماء و صفات الهی و دارای احسن تقویم نیست. به همین دلیل، بیش از آنچه گوسفند نیازمند به چوپان است انسان نیازمند به رهبر است و بیش از تفاوت سطحی چوپان و گوسفند، تفاوت سطحی رهبر انسان با خود انسان لازم است، یعنی راهنمایان و رهبران الهی.

8. فرق نبوت و امامت كه اولی رهنمایی است و دومی رهبری.

اولی ابلاغ است، اِخبار است، آگاه كردن است، ارائه دادن راه است، دومی سرپرستی است، جلو افتادن و به دنبال خود كشاندن است، تحریك نیروها و بسیج نیروها و سامان دادن و سازمان بخشیدن نیروهاست.

پیامبران برخی راهنمای راهبر بودند، مانند ابراهیم و موسی و عیسی و خاتم الانبیاء و برخی فقط راهنما بودند، ولی ائمه رهبرند و راهنمایی شان همان راهنمایی خاتم الانبیاست.

9. ان اللّه اتخذ ابراهیم نبیاً قبل ان یتخذه رسولاً. . . 10. تفاوت مفهوم رهبری در دنیای امروز و در اصطلاح اسلام 11. سه اصل در مورد انسان: ذخایر عظیم (. . . و یثیروا لهم دفائن العقول. . . ) ، عدم كفایت غریزه، پیچیدگی قوانین روح انسان كه جز از راه شناخت قوانین حاكم بر زندگی بشر رهبری میسر نیست. شناختآن قوانین كلید رمز تسلط بر دلهاست و بسا هست نیاز به باز كردن گره ها و عقده ها و باز كردن غلها و زنجیرهاست كه: و یضع عنهم اصرهم و الاغلال التی كانت علیهم. مدیریت رسول خدا در خانواده، در میان اصحاب، در تجهیز سپاه. آنها متد مدیریت انسان را می دانستند.

دستور آن حضرت به معاذ بن جبل كه: یسّر و لاتعسّر و بشّر و لاتنفّر و صلّ بهم صلوة اضعفهم مربوط به حسن تبلیغ و حسن مدیریت است.

داستان امیرالمؤمنین و عاصم بن زیاد و اینكه زهد فوق العاده امیرالمؤمنین مربوط به مدیریت است.

12. شرایط رهبری چیست؟ پیشگامی، قدرت خلاق در سازمان دادن، قدرت جلب علاقه و مهر و ارادت (ر. ك: شماره 17) 13. رهبری رسول خدا ابوسفیان را به اعجاب می آورد. داستان سه نفر متخلف در تبوك، داستان ابوذر 14. اهتمام اسلام به مدیریت از آنجا فهمیده می شود كه پیغمبر فرمود: اگر سه نفر در سفر بودید، فلیؤمّر احدكم. دیگر اینكه در یوم الانذار سخن از رهبری است. دیگر اینكه [خداوند] فرمود: اگر تكلیف رهبری را تعیین نكنی، رسالتت را ابلاغ نكرده ای.

15. خود داستان امام حسین نمونه یك رهبری لایق است.

16. غزل حافظ: ای بی خبر بكوش كه صاحب خبر شوی. . .

17. شرایط رهبری:

الف. پیشقدمی ب. همدردی- داستان امیرالمؤمنین و عاصم بن زیاد، زندگی در سطح عامه ج. قدرت سازمان بخشی د. شناخت لیاقت افراد برای كارهای مرجوعه هـ. جلب علاقه و محبت افراد و. مؤمن ساختن افراد به هدف كلی اجتماعی ز. شناخت شرایط زمان. . . ماء اجن و لقمة یغص بها اكلها. . . ح. ایمان و اعتقاد به هدف ط. ایمان و اعتماد به موفقیت، عدم تردید و دودلی، اعتماد به نفس (رسول خدا و ایمان به موفقیتش در رسالت، ایضاً ایمان امام حسین به نتیجه كارش) ی. حسن تشخیص یا. سرعت تشخیص یب. قاطعیت یج. تصمیم (عدم تردید و دودلی در انتخاب كارها، همچنان كه نسبت به اصل هدف نیز نباید مردد و دودل باشد) ید. شهامت و عدم هراس از عواقب اقدام یه. پیش بینی یو. اقدامات احتیاطی برای شكست یز. ظرفیت تحمل عقاید مخالف، سعه صدر (الة الریاسة سعة الصدر) یح. شهامت قبول مسئولیت شكست یط. تقسیم مناسب كار و نیروی انسانی ك. ازهمه بالاتر، قوّت اراده و شخصیت و تحت تأثیر قرار دادن اراده ها و تسخیر اراده ها كه بی اختیار از اراده او تبعیت كنند و این با نوعی قدرت القاء و تلقین همراه است. این جهت بود كه رسول خدا را دارای قدرت مرموز جادو می دانستند و حال آنكه عظمت شخصیت بود.