1. بحث كلی درباره اصالت حیات و تسلط آن بر ماده از راه تكامل، از راه انطباق با محیط، از راه ابتكار حیات در نقش و تصویرآفرینی- راز آفرینش انسان و خدا در طبیعت و داروینیسم و ذره بی انتها 2. بحثهای روان شناسی انسان: لذت و الم روحی [1]، غرایز غیر مادی از قبیل غریزه جمال، وجدان اخلاقی، غریزه كاوش و تحقیق و غریزه عبادت و پرستش، ایضاً شعور باطن و بیماریهای روحی غیر جسمی و معالجات روانی (تداوی روحی) ، ایضاً مسأله تلقین. رجوع شود به مبدأ و معاد، صفحه 217 و شواهد الربوبیه صفحه 149 راجع به غریزه خداجویی انسان. ایضاً مبدأ و معاد، صفحه 214 سه سطر به آخر: «و مما بین ذلك ان النفس تتصرف فی العلوم» و صفحه 217:

«قوله و ظنی. . . » 3. بحث رؤیا و استجابت دعوات و عملیات خارق العاده مرتاضان، تله پاتی، احضار ارواح. (بحثی نیز درباره كرامات و معجزات) [2]. كتابهای: انسان موجود ناشناخته و نیایش كارل و نمط دهم اشارات، اسرار بعد از مرگ فلاماریون 4. بحث فلسفی درباره قوه خیال و تصور اشباح عظیمه و غیر ذی وضع بودن صور خیالیه و حالات روحی از قبیل شهوت و غضب (اشارات، نمط چهار و اسفار، جلد اول، صفحات. . . و جلد چهارم، صفحات. . . ) .

5. بحث فلسفی و طبیعی درباره تغییر بدن و ثبات و تكامل روح، به مناسبت بحث در برهان شیخ در مباحثات و برهان «كمال الجسم كمال النفس» و برهان چهارم اسفار [3]. 6. بحث فلسفی درباره خودآگاهی و علم حضوری نفس به ذات و قوا و ادراكات خود. برهان دوم و پنجم و هشتم و دهم اسفار و شواهد، صفحه 149، قوله «طریق آخر: لوكانت النفس قوة فی الة كالباصرة ما عقلت ذاتها. » ایضاً شواهد، 145 و 146.

7. بحثهای مربوط به تجرد عقلانی و ادراكات معقولات [4] و ادراك متضادات كه در منظومه، صفحه 304 و شواهد، صفحه 144 و مبدأ و معاد، صفحه 214 و اسفار، جلد 1، صفحه 276 آمده است.

8. بحث در اطلاعات شگفت انگیز حیوانات از راه غریزه 9. تاریخچه مباحث روح از نظر فلسفی و علمی در جهان اسلام و جهان اروپا

---