امروز علمای تعلیم و تربیت چقدر كوشش می كنند كه به اصطلاح حس اعتماد به نفس را در انسان بیدار كنند و بجا هم هست. اعتماد به نفسی كه اسلام در انسان بیدار می كند این است كه امید انسان را از هرچه غیر عمل خودش است از بین می برد و به هرچه انسان بخواهد امید ببندد از راه عمل خودش باید امید ببندد، و همین طور پیوند انسان با هر چیز و هركس از راه عمل است. شما نمی توانید با پیغمبر اسلام مرتبط باشید جز از راه عمل، نمی توانید با علیّ بن ابی طالب علیه السلام مرتبط باشید جز از راه عمل، نمی توانید با صدّیقه ی طاهره مرتبط باشید جز از راه عمل؛ یعنی اسلام برای پیوند و ارتباط با پیامبر و اهل بیتش همه ی راهها جز راه عمل را بسته است. حدیثی از پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله الآن یادم آمد و یادم هست كه در 17- 18 سال قبل كه این حدیث را خواندم تحت تأثیر آن قرار گرفتم و دیدم براستی در زندگی پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله چه تابلوهای عجیبی پیدا می شود كه در تاریخ زندگی احدی چنین تابلوهایی و چنین جنبه های عالی و پرمغزی را نمی توانید پیدا كنید. وقتی انسان فكر می كند و می بیند كه یك مرد امّی در چنان محیطی این طور جمله ها در زندگی خودش ساخته است غرق در حیرت می شود و جز اینكه به خارق العاده بودن او اقرار كند راه دیگری ندارد. این حدیث را در كتاب داستان راستان هم نقل كرده ام.

حدیث این است: پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله در یكی از مسافرتهایی كه با اصحابشان می رفتند (نقل نشده كه در كدام مسافرت بوده است) موقع ظهر كه شد دستور دادند قافله پایین بیایند.

هركسی از مركب خودش پایین آمد، رسول خدا صلی الله علیه و آله هم پایین آمدند و جهتی را گرفتند و به آن سو رفتند. اصحاب فكر كردند كه لابد حضرت برای قضای حاجت به آن سو می روند. ولی دیدند حضرت پس از آنكه مقداری از شتر خودشان دور شدند برگشتند. خیال كردند كه حضرت این محل را مناسب فرود آمدن تشخیص نداده اند و آمده اند دستور دهند كه برویم در جای دیگری پایین بیاییم. حضرت در حالی كه به طرف مركب خودشان برمی گشتند با احدی حرف نمی زدند. آمدند تا به مركب خودشان رسیدند. اصحاب دیدند كه حضرت دست بردند در خورجین و توبره ای كه بر شترشان بود و عِقال یعنی زانوبند شتر را بیرون آوردند و با آن زانوهای شترشان را بستند و بعد دوباره به راه قبلی خودشان رفتند. فهمیدند كه این راه دور را حضرت برگشتند كه زانوبند شتر را ببندند. كار به این كوچكی! ! عرض كردند: یا رسول اللّه! اگر شما برای چنین كاری برگشتید چرا به ما فرمان ندادید؟ ! این اصحابی كه فدایی هستند و اگر پیغمبر بگوید در دریا یا آتش بروید فوراً می روند، اینها كه جلو شمشیرها می روند و افتخارشان این است كه فرمان رسول خدا صلی الله علیه و آله را اجرا كنند عرض كردند: یا رسول اللّه! چرا از دور فرمان ندادید كه ما این كار را بكنیم؟ حضرت فرمودند: لایَسْتَعِنْ اَحَدُكُمْ مِنْ غَیْرِهِ وَ لَوْ بِقَضْمَةٍ مِنْ سِواك [1] هرگز از دیگران در كارها كمك نجویید ولو برای یك امر كوچكی باشد، ولو برای اینكه یك مسواك از دیگران بخواهید. یعنی كار خودتان را تا آن حدی كه برای شما ممكن است و خودتان می توانید انجام دهید، از دیگری نخواهید كه برایتان انجام دهد. ببینید چقدر بجا! حالا اگر همین جمله را پیغمبر یك وقتی بالای منبر گفته بود، اینقدر اثر نمی بخشید. این جمله را در وقتی می گوید كه خودش اول عمل می كند. غرضم این جهت است كه یكی از اصول تعلیمات اسلامی كه تفكر اسلامی را زنده می كند، عمل و اتكاء به عمل است. یكی دو موضوع دیگر از اخلاقیات و اصول تربیتی اسلامی را می خواهم برای شما عرض كنم. مسائل تربیتی بسیار مسائل حساسی است، تیغ دو دم است؛ یعنی این مسائل اگر خوب و صحیح آموزش داده شود اثر بسیار عالی دارد، ولی اگر یك ذره از مسیر خودش منحرف شود، صد درصد اثرش معكوس است؛ و من خودم در حدودی كه مطالعه كرده ام و مخصوصاً در قرآن كریم در این زمینه مطالعه دارم، می بینم كه غالب مفاهیم اخلاقی و تربیتی اسلام- اگر نگوییم تمام آنها- به شكل وارونه ای الآن در افكار ما مسلمانها وجود دارد.

---