امید: یكی از موجبات سعادت و خوشی خود امیدواری است. اگر امید نباشد مثل این است كه خانه وجود انسان چراغ ندارد و یا ماشینی كه قهراً باید در حركت باشد نور ندارد، بلكه مثل این است [كه ] حرارت و گرمی ندارد، سرد است، بلكه خرّمی و نشاط ندارد، افسرده و پژمرده است، بلكه قوه و نیروی محرك ندارد، ساكن و بی حركت است، یعنی تمام خواص موت و مردگی از بی حسی و بی نوری و سردی و افسردگی و سكون در او هست. در حیات آدمی برخلاف حیات حیوانی امید نقش بزرگی دارد. گمان نمی رود كه حیوان اهل امل و آرزو و امید باشد. شعاع دید حیوان به گذشته و آینده چندان مربوط نیست، اهل زمان حال است. این آدمی است كه در عین اینكه در زمان حال است با ماضی و زمان مستقبل كاملاً مربوط است. مظهر حیوانیت در انسان این است كه رابطه خود را با ماضی و با مستقبل فراموش كند.

عرفا اصطلاحی دارند راجع به وقت و حال ولی آن غیر از این است كه آدمی رابطه خود را با گذشته و آینده قطع كند و به حد حیوانیت سقوط كند.

دین نیامده برای محدود كردن امید بلكه آمده برای توسعه امید وآرزو. دین آمده برای اینكه امل و آرزو را كه عین حیات است وسعت ببخشد و همان چون عبور از املهای محدود است «قصر امل» نامیده شده، و از طرفی دین با املهای كاذب و خیالات واهی مبارزه می كند.

در قرآن «یَرْجُوا اللّهَ وَالْیَوْمَ الْاخِرَ» آمده، همچنین آمده: فَمَنْ كانَ یَرْجوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً، و همچنین آمده: یَرْجونَ رَحْمَتَهُ وَ یَخافونَ عَذابَهُ. .

همچنین تعبیر «یا رجائی و املی» در بعضی دعاها آمده (ظاهراً دعای ابوحمزه) . در دعای كمیل است: یا غایة امال العارفین. در خود قرآن است: وَ أنَّ إلی رَبِّكَ الْمُنْتَهی . ایضاً ظاهراً «یا غایة رجائی» نیز آمده.

از اینجا می توان فهمید كه امید و امل مساوی با حیات است و دین توسعه می دهد حیات را كه از توسعه آثار حیات فهمیده می شود، زیرا كنه حیات مجهول است. یا أیُّهَا الَّذینَ امَنُوا اسْتَجیبوا للّهِ ِ وَ لِلرَّسولِ إذا دَعاكُمْ لِما یُحْییكُمْ. .

مولوی می گوید:

دین می گوید به مرده عشق مبند و به زنده ی حیّ قیّوم عاشق باش.

قرآن گاهی می فرماید: قَدْ خَسِرَ الَّذینَ كَذَّبوا بِلِقاءِ اللّهِ، یا اینكه می فرماید:

قُلْ إنَّ الْخاسِرینَ الَّذینَ خَسِروا أنْفُسَهُمْ. باید گفت هیچ باختنی مثل آن نیست كه انسان شخصیت خود و شؤون حیاتی خود را ببازد، مثل اینكه امید خود را ببازد. آن كس كه امید خود را باخت درحقیقت حرارت و روشنایی و نیروی محرك و بالاخره حیات خود را باخته است.

می گویند زندگی بدون حاجت و حركت و جنبش ملالت آور است.

اگر آدمی همه چیز همیشه داشته باشد از لذت زندگی محروم خواهد ماند. خود لذت به دست آوردن و ظفر یافتن و به مقصود و مطلوب رسیدن لذت بزرگ زندگی است. آدمی در زندگی مانند صیادی است كه همیشه در پی شكار است و از خود ظفریافتن و به چنگ آوردن شكار لذت می برد. اگر حاجت و حركت نباشد سكونی خواهد بود شبیه به مرگ، خالی از هرگونه شوق و عشق و امید. ملالت و افسردگی كه در میان بعضی ملل و اقوام دیده می شود برای همین است كه عشق و امید و درنتیجه حركت و جنبش خود را باخته و از دست داده اند. علت از دست دادن این امور یكی رواج ظلم و ستم است.

روح سالم شاد است، امیدوار است، روح شاد به روی زندگی می خندد و به دیگران هم شادی و امید می پاشد، به عكس روح مأیوس و ناامید. در محفل خود راه مده همچو منی را- كه افسرده دل افسرده كند انجمنی را؛ به عنبرفروشان اگر بگذری- شود جامه هایت همهعنبری. .