آیا اسلام مادّیت تاریخی را پذیرفته است؟ آیا منطق قرآن در تحلیل و توجیه قضایای تاریخی كه آورده است، مبنی بر مادّیت تاریخی است؟ گروهی چنین می پندارند و مدّعی هستند كه این اندیشه لا اقل هزار سال قبل از ماركس در قرآن محمّدی مبنای توجیه و تحلیل تاریخ قرار گرفته است. «دكتر علیّ الوردی» از اساتید شیعه ی عراق كه چند كتاب جنجالی از آن جمله كتاب مهزلة العقل البشری را نوشت، از آن جمله است. شاید او اوّلین فردی است كه این مسأله را طرح كرد. امروز میان قشری از نویسندگان مسلمان این گونه تحلیل تاریخی از زبان اسلام، نوعی روشنفكری تلقّی می شود و «مد روز» شده است.

ولی از نظر ما كسانی كه این گونه می اندیشند، یا اسلام را درست نمی شناسند و یا ماتریالیسم تاریخی را و یا هیچ كدام را. توجّه به «مبانی پنج گانه» و «نتایج ششگانه ی» ماتریالیسم تاریخی كه شرح داده شد كافی است برای افراد آشنا با منطق اسلام كه بدانند منطق اسلام و ماتریالیسم تاریخی در دو قطب مخالف یكدیگر قرار دارند.

نظر به اینكه این طرز تفكّر درباره ی جامعه و تاریخ، بویژه اگر رنگ دروغین اسلامی هم به آن زده شود و مهر اعتبار اسلامی هم به آن بخورد، خطر بسیار عظیمی است برای فرهنگ و معارف و اندیشه ی اسلامی، لازم می دانیم مسائلی كه این توهّم را پدید آورده و یا ممكن است منشأ این توهّم بشود كه اسلام زیربنای جامعه را اقتصاد می داند و هویّت تاریخ را مادّی می شمارد، طرح و بررسی كنیم.

این نكته را هم یادآور می شویم كه آنچه ما در اینجا از این گونه مسائل طرح می كنیم بسی گسترده تر است از آنچه خود آنها طرح كرده اند آنان دو سه آیه و دو سه جمله از احادیث را مستمسك قرار داده اند ولی ما مسائلی را هم كه آنها طرح نكرده اند و ممكن است آن مسائل مورد استشهاد قرار گیرد طرح می كنیم تا بحث جامع و كاملی در این زمینه به عمل آورده باشیم.