وَ أَنْ لَوِ اِسْتَقامُوا عَلَی اَلطَّرِیقَةِ لَأَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً یعنی باز بگو به مردم به من وحی شده
است كه اگر مردم بر راه و طریق، بر طریقت [استقامت بورزند آنها را از آب فراوان
سیراب خواهیم كرد یعنی به آنها نعمت زیاد خواهیم داد. ] «طریقه» از نظر لغت همان
«طریقت» است. این غیر از اصطلاح خاصی است كه متصوفه دارند كه طریقت را در
مقابل شریعت و حقیقت قرار می دهند؛ اصطلاح خاص قرآن است. در اول بحث
عرض كردم كه قرآن می فرماید:
وَ أَنّا مِنَّا اَلصّالِحُونَ وَ مِنّا دُونَ ذلِكَ كُنّا طَرائِقَ قِدَداً
بعضی از ما شایسته و صالح هستیم بعضی غیر آن؛ غیرصالح ها طرائق متعددند. و
گفتیم قرآن همیشه راه راست را یكی می داند راه كج را متعدد؛ برای راه راست قائل
به طریقت یا طریقه- یعنی راه- است نه طرائق، برای راه كج و باطل قائل به طرائق
متعدد است. اینجا چون صحبت راه حق است كلمه ی «طریقه» آمده.
وَ أَنْ لَوِ اِسْتَقامُوا عَلَی اَلطَّرِیقَةِ «اگر مردم استقامت بورزند و بر راه ایستادگی كنند» .
پس دو مسأله است: یكی اینكه راهِ راست است و راه، رفتن و حركت می خواهد.
دوم اینكه در راه- كه حركت و رفتن می خواهد- مشكلات زیادی هست. مشكلات
زیاد، استقامت و ایستادگی می خواهد؛ با مشكلات مواجه شدن، مرتب مشكل را
حل كردن و راه را ادامه دادن. آن داستان معروف «سیمرغ و سی مرغ» كه عطار
آورده همین است. شاعر عرب می گوید:
خَلیلَیَّ قُطّاعُ الْفَیافی اِلَی الْحِمی
كَثیرٌ وَ اَمَّا الْواصِلونَ قَلیلٌ
یعنی دوستان من (دو دوست من) ! كسانی كه در صحرا به طرف مقصد راه می افتند،
آنهایی كه ابتدا به راه می افتند زیاد هستند اما تدریجاً كم می شوند. اول یك شور و
هیجانی همه را فرا می گیرد، همه از بیخ و بن حركت می كنند. اگر مطلب در همان
مرحله ی اول پایان بپذیرد همه خودشان را صاحب حق و حقیقت می دانند. اما اندكی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 800
كه می آیند و زمان می گذرد با مشكلاتی مواجه می شوند، از كنار جدا و مرتب كم
می شوند. منزل به منزل كه جلو می روند از عده كاسته می شود. آنهایی كه به آخرین
منزل می رسند عده ی كمی خواهند بود. آنهایی كه ابتدا راه می افتند و مقداری هم
شركت می كنند خیلی زیادند، تدریجاً كم می شوند؛ آنها كه به مقصد می رسند كمند؛
یعنی به مقصد رسیدن استقامت می خواهد. قرآن هم می گوید:
وَ أَنْ لَوِ اِسْتَقامُوا عَلَی
اَلطَّرِیقَةِ. نفرمود: و اگر مردم وارد این راه بشوند؛ بلكه وارد راه بشوند استقامت هم به
خرج بدهند.