إِنّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلی قَوْمِهِ أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ. `قالَ یا قَوْمِ إِنِّی لَكُمْ نَذِیرٌ مُبِینٌ. `أَنِ اُعْبُدُوا اَللّهَ وَ اِتَّقُوهُ وَ أَطِیعُونِ. `یَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَ یُؤَخِّرْكُمْ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی إِنَّ أَجَلَ اَللّهِ إِذا جاءَ لا یُؤَخَّرُ لَوْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ [1].

در این سوره ی مباركه هم بیشتر آیات كوتاه كوتاه است. این سوره راجع به انذارات حضرت نوح است قوم خودش را. می دانیم كه قرآن مخصوصاً روی خصوصیات تاریخی- یعنی مسائلی كه از نظر هدایت و تعلیم و تربیت و اصلاح نفوس مردم اثر ندارد- مثلاً روی اسمها تكیه نمی كند. یك مورخ این گونه می نویسد: نوح مردی بود كه اسم پدرش این بود، در فلان شهر و در فلان تاریخ متولد شد، مادرش كه بود و دختر كه بود. آن سرزمین چه سرزمینی بود و خصوصیاتش چه بود. اینها اثری در موعظه ی مردم ندارد. و اتفاقاً همینها بوده كه بعدها عده ای خیلی توجه خودشان را به

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 748

این جور مسائل معطوف كردند كه پیغمبر فرمود اینها علم «ما لایعنیك» است یعنی علمی است كه دانستن و ندانستن آن به حال تو یكسان است. امروز مسأله ای را مطرح می كنند؛ بعضی می گویند علم برای علم؛ یعنی علم را انسان فقط برای علم باید بخواهد. این، سخن درستی نیست. علم برای عمل است، پس علمهایی كه در عملْ انسان را به كار نمی آید فایده ای ندارد.

آن داستان معروف را همه شنیده ایم. در عرب علم انساب خیلی رایج بود، اینكه بدانند فلان كس پسر كیست، پدرش كیست، اسم مادرش چیست؛ پدر و مادرهای پدرش چه كسانی بودند، پدر و مادرهای آن پدر و مادرها چه كسانی بودند و به همین ترتیب. شاخه شاخه ی اینها را بدانند با اسمها، جزئیات و خصوصیات. حافظه ی خودشان را از این جور معلومات پر می كردند، در نتیجه آن چیزهایی را كه باید بدانند نمی دانستند. اگر می شد انسان آنچه را كه برایش لازم و واجب است بداند اینها را هم بداند نمی گوییم عیب دارد. پیغمبر فرمود اینها فضل است.

حال یك چنین مردی به مدینه آمده بود، در جایی نشسته بود و دورش را گرفته بودند. یكی به او می گفت: بیا اجداد من را بشمار؛ او هم راست و دروغ سرهم می كرد. دیگری از اجداد خود می پرسید و او جواب می داد. پیغمبر فرمود: این كیست كه دورش را گرفته اند؟ گفتند: یا رسولَ اللّه! علّامه است (نه عالِم) ، خیلی عالِم است. فرمود علمش چیست؟ گفتند علمش این است. فرمود علم سه چیز است: آیة محكمة، فریضة عادلة، سنة قائمة. یك علم، آیت محكمه است یعنی آیت پروردگار؛ چیزی را انسان بداند كه خدا را با او بشناسد. علم دیگر فریضه ی عادله است، یعنی واجباتی كه به آن واجبات باید عمل كند. چون كلمه ی عادله آمده، بعضی گفته اند یعنی اخلاق معتدل را درك كند. و سنة قائمة و بعد بداند كه چه سنتی از طرف خدا مقرر شده است كه به آن عمل كند. دانستن اینها [خوب است؛ ] فرمود: ما سویهن فضل باقی دیگر فضیلت هست ولی علم نیست؛ فضلی است. فضل یعنی یك امری كه انسان اگر نداند هم ضرری به حالش ندارد ولی اگر بداند یك امر اضافه ای است كه دانسته است. فضل را زمانی انسان دنبالش باید برود كه واجبات اولیه ی خودش را می داند.

قرآن در این جور مسائل اقتصار می كند به اینكه مثلاً فلان پیغمبر با قوم خودش چگونه روبرو شد، به آنها چه گفت و آنها چه عكس العملی نشان دادند و بعد چه

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 749

سرنوشتی پیدا كردند. این را می گوید برای اینكه مردمِ دیگر از آن درس بیاموزند.

بِسْمِ اَللّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ. `إِنّا أَرْسَلْنا نُوحاً إِلی قَوْمِهِ ما نوح را به سوی قوم خودش فرستادیم؛ یعنی نوح پیامبر ما بود و پیام ما را به سوی قوم خودش برد و رسانید.

فرستادیم كه چه؟ أَنْ أَنْذِرْ قَوْمَكَ قوم خودت را انذار بده، بیم بده، اعلام خطر كن.

معمولاً پیغمبران وقتی فرستاده می شوند كه مردمی گمراه باشند و نیاز به مُنذِر دارند و قهراً چون انذار به تنهایی كافی نیست، نیاز به مبشّر نیز دارند، بشارت و انذار هر دو. مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ قبل از آنكه عذاب دردناكی به آنها برسد آنها را اعلام خطر كن.

[1] . نوح / 1- 4.