فَذَرْهُمْ یَخُوضُوا وَ یَلْعَبُوا حَتّی یُلاقُوا یَوْمَهُمُ اَلَّذِی یُوعَدُونَ. حال، اینها كه گروه گروه از
راست و چپ دور پیغمبر را گرفته اند و اینچنین حلقه زده اند و چنین طمعی دارند،
پیغمبر با اینها چگونه رفتار كند و در جواب آنها چه بگوید؟ می گوید رهایشان كن!
اینكه می گوید به حالی كه دارند رهایشان كن، حالی كه دارند چیست؟
فَذَرْهُمْ
یَخُوضُوا وَ یَلْعَبُوا حَتّی یُلاقُوا یَوْمَهُمُ اَلَّذِی یُوعَدُونَ *رهایشان كن، بگذار فرو روند در
آنچه فرو رفته اند؛ بگذار دل خودشان را به همین ملعبه هایی كه دارند و بازیچه های
دنیوی كه به آنها دل خوش كرده اند خوش كنند تا آن روزی كه وعده داده می شوند.
این تهدید است. «
فَذَرْهُمْ *» نه معنایش این است كه ای پیغمبر! تو در صدد هدایت آنها
بر نیا. پیغمبر كارش هدایت كردن مردم است. وقتی كه می گوید رهایشان كن،
معنایش این است كه تو وظیفه ی خودت را انجام بده، غصه ی اینها را نخور؛ این آینده را
برای اینها بیان كن: تا آن روزی كه وعده داده می شوند، ایعاد می شوند.
یُوعَدُونَ *
(وعده داده می شوند) اینجا ظاهراً از «ایعاد» باشد، یعنی روزی كه ایعاد می شوند.
ایعاد همان وعده ی كیفر است. بگذار به آن روز خاص خود- آن روزی كه به كیفر
اعمال خودشان می رسند- برسند و آن روز را ملاقات كنند.
یَوْمَ یَخْرُجُونَ مِنَ اَلْأَجْداثِ
سِراعاً كَأَنَّهُمْ إِلی نُصُبٍ یُوفِضُونَ آن روزی كه از قبرها به سرعت بپا می خیزند و
می دوند به سوی مقصدی كه باید بدوند. مثل مردمی كه یك جا برایشان علامت راه
معین كرده اند [و به سوی آن می دوند. ]
«نُصُب» علامت راهها بوده كه در قدیم- كه جاده های امروز نبود- در بیابانها
وجود داشت. در جاده هایی كه زیاد رفت و آمد می شد همان اثر رفت و آمد قدمها و
حركت حیوانات و سُم اسب و قاطر و الاغ و غیره یك اثر راه به وجود می آورد. ولی
در جاده هایی كه [رفت و آمد زیاد] نبود، این مقدار علامت هم نبود. جاده ی شوسه
هم كه وجود نداشت. بنابراین اگر كسی می خواست از نقطه ای به نقطه ای برود همه ی
راه برای او بیابان قَفْر بود. علامات می گذاشتند؛ مخصوصاً در عربستان كه زمینها
یك مقدار شن و متحرك است و اثر پا باقی نمی ماند. بعضی قسمتها هم سنگ است
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 744
و به دلیل سنگ بودن اثر پا باقی نمی ماند. لذا نُصُب نصب می كردند؛ چیزهایی به
عنوان علامت راه نصب می كردند كه اینها را نُصُب می گفتند و معمولاً به صورت
سنگ چین بود. سنگ چین هایی در جاهایی نصب می كردند علامتِ اینكه راه از این
طرف می رود. وقتی مسافر آن را می دید می فهمید كه تا آنجا باید برود. بعد
همین جور می رفت و دائم نگران به اطراف خودش [نگاه می كرد] تا باز علامت راه
را پیدا كند. یك جا كه چشمش به یك سنگ چین می افتاد، به سرعت به طرف آن
می دوید. این پیدا كردن سنگ چین و بعد به سرعت به سوی آن دویدن، مَثَلی بود:
مثل اینكه سنگ چین پیدا كرده كه چنین به سرعت به آن سو می دود.
می گوید در قیامت مردم به سرعت به سوی آن مقصدی كه باید بروند می روند و
می دوند مثل آن افرادی كه آن سنگ چین ها را پیدا كرده اند بعد از مدتی كه پیدا
نكرده اند؛ چشمشان افتاده، چگونه به عجله دارند می دوند؟ ! یعنی این كسانی كه در
دنیا به این طمع خام [به سرعت در اطرافت گرد آمده اند و می خواهند بی جهت از
نعیمهای عالم دیگر بهره مند شوند، در آخرت نیز چنین حالتی پیدا می كنند. ] در
معنای
مُهْطِعِینَ *اِسراع بود:
فَما لِ اَلَّذِینَ كَفَرُوا قِبَلَكَ مُهْطِعِینَ اینها كه در دنیا به این
سرعت به طرف تو می دوند ولی می خواهند از طمعشان برخوردار بشوند. كأ نّه تو
الآن آن علامت راه هستی. همین طور كه وقتی علامت راه را می بینند به طرفش
می دوند، اینها هم به طرف تو سرعت گرفته اند. اما حالا كه آمدند علامت راه را پیدا
كردند بدون اینكه از این علامت به عنوان یك علامت استفاده كنند و بعد راه را
بگیرند و بروند، آمده اند كه آیا می شود ما همین جوری و بدون ایمان و عمل به
بهشت برویم؟ همین جوری نمی شود. در قیامت هم همین طور می شود. باز به سرعت
به سوی آن مقصدها می دوند ولی آن مقصدهایی كه آنها را به جایی نمی رساند؛
مقصد بسیار بدی است.
خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ. اما آنجا یك تفاوت با اینجا
دارد. اینجا چهره های خیلی شاد و درخشانی دارند و امیدوار هستند ولی در آنجا
حقیقت بر آنها مكشوف شده است، آثار شكستگی در وجنات آنها و بالخصوص در
چشم آنها پیداست. نگاه ناامیدی یك نگاه دیگری است. انسان وقتی كه حالت
یأس و ناامیدی به او دست می دهد آثار شكستگی و ناامیدی در همه ی وجناتش و
بالاخص در چشمهایش پیداست.
خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ چشمهایشان خاشع، خاضع و
درهم شكسته است.
تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذلت و خواری، آنها را فرا گرفته است یعنی آثار ذلت
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 745
و خواری در تمام وجودشان پیداست.
ذلِكَ اَلْیَوْمُ اَلَّذِی كانُوا یُوعَدُونَ آن است آن
روزی كه به اینها وعده داده می شد و ایعاد می شدند. ایعاد بر همین اساس بود: یا
ایمان و عمل صالح و یا چنین سرنوشت بسیار شومی. آیات این سوره ی مباركه تمام
شد.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 746
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 747