اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم
فَلا أُقْسِمُ بِما تُبْصِرُونَ. `وَ ما لا تُبْصِرُونَ. `إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِیمٍ. `وَ ما هُوَ بِقَوْلِ
شاعِرٍ قَلِیلاً ما تُؤْمِنُونَ. `وَ لا بِقَوْلِ كاهِنٍ قَلِیلاً ما تَذَكَّرُونَ. `تَنْزِیلٌ مِنْ رَبِّ
اَلْعالَمِینَ. `وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ اَلْأَقاوِیلِ. `لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمِینِ. `ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ
اَلْوَتِینَ. `فَما مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حاجِزِینَ. `وَ إِنَّهُ لَتَذْكِرَةٌ لِلْمُتَّقِینَ. `وَ إِنّا لَنَعْلَمُ أَنَّ
مِنْكُمْ مُكَذِّبِینَ. `وَ إِنَّهُ لَحَسْرَةٌ عَلَی اَلْكافِرِینَ. `وَ إِنَّهُ لَحَقُّ اَلْیَقِینِ. `فَسَبِّحْ بِاسْمِ
رَبِّكَ اَلْعَظِیمِ [1].
قسمت آخر این سوره ی مباركه است، با یك لحن و آهنگ مخصوصی:
فَلا أُقْسِمُ بِما
تُبْصِرُونَ. `وَ ما لا تُبْصِرُونَ. `إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِیمٍ. مفهوم تحت اللفظی لا اُقْسِمُ در اصل لغت
«قسم نمی خورم» است كه در چند جای دیگر قرآن هم این كلمه هست. دو سوره
داریم كه با لا اُقْسِمُ شروع می شود:
لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ اَلْقِیامَةِ [2]. ولی لا اُقْسِمُ معمولاً در
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 663
مواردی آورده می شود كه مقصود سوگند است. با اینكه مفهوم اوّلی اش این است كه
«نه سوگند» ولی مقصود این است كه سوگند می خوریم؛ كه در تعبیرات فارسی هم ما
نظیر و شبیهش را داریم- البته نزدیك به این- مثل كلمه ی «نباید» در فارسی كه ما
همیشه در جای «باید نه» به كار می بریم. وقتی ما به یك كسی می گوییم كه تو نباید
فلان كار را بكنی؛ اگر خود این لغت را در اصل در نظر بگیریم معنایش این است كه
بر تو چنین كاری واجب و لازم نیست، در صورتی كه مقصود ما از «نباید» این است
كه باید نكنی. فرق است بین اینكه به كسی بگوییم كه یك كاری بر تو لازم نیست، و
اینكه بخواهیم به آن شخص بگوییم لازم است نكردنِ آن كار. ما الآن كلمه ی «نباید»
را در مورد «باید نه» به كار می بریم و اگر كسی لفظ «نباید» را به معنی اصلیش به كار
ببرد غلط است، زیرا معنی ثانوی پیدا كرده است و آن «باید نه» است و لهذا اگر به
كسی بگویند كه تو نباید فلان كار را بكنی، بعد او آن را كار را بكند، آنگاه بگویند
چرا این كار را كردی؟ و او بگوید تو به من گفتی نباید این كار را بكنی، یعنی بر تو
باید نیست، بر تو لازم نیست كه این كار را بكنی، یعنی اختیار داری می خواهی بكن
می خواهی نكن؛ از وی نمی پذیرند زیرا او می خواهد بگوید باید نه، یعنی باید نكنی.
لا اقسم در مواردی گفته می شود كه [مقصود این است: ] قسم نمی خورم [اما
می خواهم قسم بخورم. ] مثل اینكه ما هم در فارسی گاهی می گوییم كه نه به جان تو.
این «نه به جان تو» یعنی می خواهم به جان تو قسم بخورم. كأ نّه جان تو خیلی عزیز
است؛ نه به جان تو ولی در واقع می خواهم به جان تو قسم بخورم. می فرماید: نه
سوگند به آنچه می بینید و آنچه نمی بینید.