صورت رمز گفته شده است كه وقتی امام ظهور می فرماید به سر مردم دست می كشد و عقل مردم كامل می شود، دیگر این كارهایی كه سراسر بی عقلی و جهالت است [از آنها سر نمی زند. ] هر بی عقلی و جهالتی را انسان تا در آن واقع است حس نمی كند، وقتی كه از آن بیرون می آید حس می كند. وقتی كه مثلاً كارهای وحشیهای چندهزارسال پیش را برای ما نقل می كنند به نظرمان می آید عجب مردمی بودند! چرا اینها چنین كاری می كردند؟ ! خیال می كنیم لابد مغز آنها با مغز ما فرق داشته.

ولی این طور نیست؛ انسان هر كاری را تا در آن كار هست حس نمی كند، از بیرون كه می آید آن را احساس می كند. كارهای جاهلانه ای كه همین بشر متمدن امروز- كه خیال كرده اندكی كه علوم ریاضی و فیزیكی اش زیاد شده دیگر واقعاً انسان شده در صورتی كه هنوز هیچ انسان نشده است- انجام می دهد آنقدر جاهلانه و احمقانه است كه فقط از بیرون می شود آن را تماشا كرد. و چه تعبیر رسایی دارد امیرالمؤمنین علی علیه السلام! در نهج البلاغه می فرماید: و یغبقون كأس الحكمة بعد الصبوح [1]. تعبیر شاعرانه و تشبیه است. صبوح، جام به اصطلاح بامدادی را می گویند و غبوق جامِ شامگاهانه را. آن جامی را كه صبح می نوشیدند صبوح می گفتند و جامی را كه شب می نوشیدند غبوق. حافظ هم می گوید:

می صبوح و شِكر خواب صبحدم تا چند

به عذر نیم شبی خیز و گریه ی سحری

امیرالمؤمنین می فرماید صبوح و غبوق اینها جامهای حكمت است. حكمت یعنی دریافت حقیقت. در مرحله ی حقیقت یافتن و كشف كردن و حقایق را درك كردن پیش می روند و برایشان تكرار می شود [به طوری كه ] جامی از حكمت صبح می نوشند و جامی از حكمت شب؛ این جامهای پیاپی همه از حكمت بر آنها پر می شوند.

از خداوند متعال مسئلت می كنیم كه به همه ی ما قابلیت عنایت بفرماید، قلبهای ما را، سینه های ما را برای اسلام مُنشرح بفرماید.

خدایا نیتهای ما را خالص بگردان، ما را از شُرور نفسهای خودمان نگهداری بفرما.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 647

خدایا قلب مقدس امام زمان (عجّل اللّه تعالی فرجه) را از ما راضی بگردان، به ما توفیق آن نوع رفتاری را عنایت بفرما كه مورد رضایت آن وجود مقدس بوده باشد، اموات ما را غریق رحمت خودت بفرما.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 648

[1] . نهج البلاغه، خطبه ی 148.