از این بالاتر مسأله ی نفوس است، و این قضیه بیشتر به نفوس برمی گردد تا به شعاع
چشم. آن وقت این مسأله داخل مسأله ی دیگری می شود: مسأله ی تأثیر اعمال روحی،
كه یك بحث بسیار وسیعی است و از قدیم فلاسفه ای از قبیل بوعلی سینا، ملاصدرا
و دیگران این مسأله را طرح كرده اند و در عصر جدید هم این مسأله به شدت
بیشتری مطرح است. مرحوم حسین كاظم زاده ی ایرانشهر- كه شاید اسمش را شنیده
باشید- پیرمردی بود كه در زمان ما فوت كرد. یك مرد ایرانی بود و تحصیلات
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 633
قدیمه هم داشت. در حدود پنجاه سال پیش به اروپا رفت و ظاهراً در سوئیس مانند
یك درویش و یك قطب سكنا كرد و به ایران نیامد ولی در عین حال فكرش فكر
شرقی و اسلامی بود. همه ی كتابهایی كه نوشته در این زمینه است. كتاب كوچكی
نوشته است به نام تداوی روحی. او در آنجا یك بحث خیلی عالی كرده است و
نظریات علمای جدید را راجع به تأثیرات روحی و روانی بیان كرده است. البته
دایره ی تأثیرات روحی و روانی، یك وقت در منطقه ی وجود خود انسان است. هیچ
جای شك و شبهه در این نیست كه افكار و نیّات و اندیشه های انسان می تواند در
بدن انسان مؤثر واقع شود، و به هر اندازه كه روح قویتر باشد بدن را بیشتر تحت تأثیر
قرار می دهد. حتی در معالجه شدن بیماریهای بدنی [این مطلب هست. ] او در تداوی
روحی بیماریهای خیلی شدیدی را نشان می دهد كه از راه تداوی روحی خوب شده
است. از نظر طب امروز یك امر مسلّمی است كه برای شخص بیمار از نظر روحی
باید وضع مساعدی به وجود آورد؛ یعنی اگر یك نفر بیمار خودش معتقد باشد كه
من خوب می شوم و دائماً به خودش تلقین كند كه من خوب می شوم، این امر به
خوب شدنش كمك می كند؛ برعكس، اگر بیمار روح خودش را ببازد و فكر كند كه
من خوب نمی شوم، اگر خوب شدنی هم باشد خوب نمی شود.