اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم
إِنّا بَلَوْناهُمْ كَما بَلَوْنا أَصْحابَ اَلْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَیَصْرِمُنَّها مُصْبِحِینَ. `وَ
لا یَسْتَثْنُونَ. `فَطافَ عَلَیْها طائِفٌ مِنْ رَبِّكَ وَ هُمْ نائِمُونَ. `فَأَصْبَحَتْ كَالصَّرِیمِ. `فَتَنادَوْا مُصْبِحِینَ. `أَنِ اُغْدُوا عَلی حَرْثِكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صارِمِینَ. `فَانْطَلَقُوا وَ هُمْ
یَتَخافَتُونَ. `أَنْ لا یَدْخُلَنَّهَا اَلْیَوْمَ عَلَیْكُمْ مِسْكِینٌ. `وَ غَدَوْا عَلی حَرْدٍ قادِرِینَ [1].
در آیات پیش اینچنین خواندیم كه
«فَلا تُطِعِ اَلْمُكَذِّبِینَ. `وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیُدْهِنُونَ. `وَ
لا تُطِعْ كُلَّ حَلاّفٍ مَهِینٍ. `هَمّازٍ مَشّاءٍ بِنَمِیمٍ. `مَنّاعٍ لِلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ. `عُتُلٍّ بَعْدَ ذلِكَ زَنِیمٍ. `أَنْ كانَ
ذا مالٍ وَ بَنِینَ» .
فرمود كسانی كه دارای این صفات پلید زشت هستند، هرگز به حرف آنها گوش
مكن، آنها را اطاعت مكن. گفتیم مقصود این است كه به پیشنهادهای آنها- كه
پیشنهاد توافق و تصالح به تو می دهند- ترتیب اثر نده. بعد برای [اینكه نشان بدهد]
كه اینها چگونه مردمی هستند، صفات پلید آنها را یك یك ذكر فرمود: «حلّاف» اند،
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 594
«مهین» اند، «همّاز» اند، «مشّاء بنمیم» اند و. . . بعد ریشه ی این فساد اخلاقی اینها را بیان
كرد و فرمود: اینها از چه چیز در این منجلابها افتاده اند؟ از این كه خود را صاحب
مال و ثروت و صاحب فرزندان و عشیره می بینند. گفتیم كه درواقع مقصود این است
كه این دارم دارم هاست كه انسان را به این منجلابها می اندازد، اینكه خدا به انسان
نعمتی بدهد و به جای آنكه آن نعمتها برای او همان شكل و ماهیت نعمت را داشته
باشد كه خود به خود شكر انگیز است و موجب می شود كه مراقب باشد چگونه با این
نعمتها رفتار كند كه رضای خدای منعم در آنهاست، برعكس همه چیز را فراموش
می كند، از خدا غافل می شود، فقط خودش را می بیند: این منم كه این را دارم، این
منم كه چنین. همین منم منم ها، و دارم دارم ها انسان را به اینجاها می كشاند. اینها
مربوط به آیاتی بود كه در جلسه ی پیش تفسیر شد.
به همان مناسبت قرآن كریم داستانی را به طور اشاره ذكر می كند، می فرماید:
«إِنّا بَلَوْناهُمْ كَما بَلَوْنا أَصْحابَ اَلْجَنَّةِ» ما اینها را (یعنی همین اشخاصی كه از این صفات
رذیله سر درآوردند) مورد ابتلا و آزمایش قرار دادیم، یعنی با دادن مال و ثروت و با
این مال و ثروتها اینها را در آزمایشگاه بزرگ خودمان قرار دادیم آنچنان كه آن
باغداران را (قرآن اسمی نمی برد، همین قدر اشاره می كند) در این آزمایشگاه قرار
دادیم.
مكرر این مطلب را گفته ایم كه آزمایش الهی معلوم است كه به این شكل نیست
كه در روز خاصی عده ای را دعوت كنند، كاری به آنها بدهند و بگویند ما می خواهیم
شما را آزمایش كنیم، ببینیم چه كسی از آزمایش خوب بیرون می آید. اساساً تمام
دنیا آزمایشگاه است و تمام جریانهای خوب و بدی كه برای انسان قدم به قدم پیش
می آید آزمایش است؛ یعنی انسان در هر قدمی كه برمی دارد همان قدمش یك نوع
آزمایش است، در واقع برای این است كه نوع عكس العملی كه او در مقابل این
آزمایش نشان می دهد مشخص شود، حال می خواهد آنچه در سر راه انسان قرار
می گیرد نعمت باشد یا بلا و مصیبت. نعمت همان مقدار برای انسان مایه ی آزمایش
است كه بلا و نقمت.
می خواهد بفرماید: ما اینها را آنچنان مورد آزمایش قرار دادیم كه آن باغداران
معهود را مورد آزمایش قرار دادیم؛ یعنی همچنان كه آنها را با نعمت مورد آزمایش
قرار دادیم، اینها را نیز چنین كردیم، عاقبتِ اینها هم درست مثل عاقبت آنهاست.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 595
حال داستان آنها چیست؟
داستان آنها را قرآن كریم- همین طور كه سبك و دأبش است- طوری نقل
می كند كه نه از كسی اسم می برد، نه تاریخ ذكر می كند و نه خصوصیات را، آن اصل
مطلب را ذكر می كند، ولی بعد در روایات توضیحی برای این مطلب آمده است.
قرآن همین قدر [به مطلب ] اشاره می كند، ولی به كمك آنچه در روایات آمده است
مفاد آیات روشن تر می شود.