بعد قرآن می خواهد بفرماید كه حال، درد واقعی اینها چیست؟ این بشر كه اینقدر
می آید روی نیات خودش پرده می كشد [و] حرفهایی می زند كه خودش هم به آن
حرفها معتقد نیست، قرآن می خواهد بگوید كه اینها خودشان هم به این حرف معتقد
نیستند. یك وقت واقعاً برای اینها یك چنین خیال و توهمی پیدا شده بود كه
- العیاذ باللّه- این شخص دیوانه است، كه باید از آنها رفع توهم شود، و یك وقت
مسأله چیز دیگری است و مسأله ی دو راهِ مختلف است. اینها منافع خودشان را در
گمراهی بشر تشخیص داده اند و تو راه راست را نشان می دهی. مسأله مسأله ی دو راه و
مسأله ی هدایت و ضلالت است نه مسأله ی عقل و جنون؛ حقیقت این است. آنها واقعاً در
عمق دلشان دچار چنین شبهه ای نیستند؛ مسأله این است كه اینها می خواهند راه تو
را به هر شكل و عنوان كه هست تخطئه كنند؛ خدا كه خودش می داند كه حقیقت
چیست؛ اگر اینها در زیر این پرده ها بر مردم بتوانند تعمیه كنند، بر خدا كه تعمیه
نمی شود.
«مفتون» به معنی گرفتارشده است، یعنی مجنون. اغلب، مفسرین گفته اند كه
«بـ» در
«بِأَیِّكُمُ الْمَفْتونُ» «بـ» زائده است، یعنی «فَسَتُبْصِرُ و یُبْصِرون أیُّكُمُ الْمَفْتونُ» .
ولی بعضی دیگر از مفسرین گفته اند دلیل ندارد بگوییم زائده است، اما آنها مفتون را
مصدر به معنای خود فتنه گرفته اند، چون در زبان عربی مفعولِ به معنای مصدر زیاد
آمده، مثل میسور كه به معنای یُسر آمده است. ولی من از این مطلب تعجب كردم- و
نرسیدم كه همه ی تفاسیر را ببینم- كه اساساً كلمه ی «اَبْصَرَ» در لغت عرب، مكرر و شاید
بیشتر با «بـ» استعمال می شود و این یك امر استثنائی نیست، یعنی «اَبْصَرْتُهُ» در
زبان عرب داریم و «اَبْصَرْتُ بِهِ» هم زیاد داریم كه همان معنی اَبْصَرْتُهُ را می دهد و به
اصطلاح باء تقویه است. این یك امری نیست كه بگوییم استثنائاً در این مورد آمده
است كه بعد بگوییم آیا «بـ» زائد است یا زائد نیست؛ مثل «اَعْلَمُ بِهِ» است كه در آیه ی
بعد آمده است. «عَلِمْتُهُ» و «عَلِمْتُ بِهِ» هر دو در زبان عرب استعمال شده است.
بنابراین دلیل ندارد كه ما «بـ» را زائده بگیریم؛ مفتون را به همان معنی مجنون
می گیریم و «بـ» را هم زائد نمی گیریم.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 574
«اِنَّ رَبَّكَ هُوَ اَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبیلِهِ وَ هُوَ اَعْلَمُ بِالْمُهْتَدینَ» پروردگار تو خودش
داناتر است، بهتر می شناسد كه چه كسی از راه منحرف است و چه كسی راه را یافته
است؛ یعنی مسأله مسأله ی گمراهی و هدایت است، مسأله ی دو راه است؛ طرح مسأله ی
عقل و جنون یك پرده ی فریبكارانه است كه اینها كشیده اند برای اینكه از این طریق
راه را تخطئه كنند.