از همه روشنتر این است كه اولین آیاتی كه بر پیغمبر اكرم نازل می شود آیات اول
سوره ی مباركه ی «إقرأ» است. تقریباً در اینكه آیات اول سوره ی مباركه ی «اقرأ» اولین آیات
است شبهه ای نیست:
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 565
اِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ اَلَّذِی خَلَقَ. `خَلَقَ اَلْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ. `اِقْرَأْ وَ رَبُّكَ اَلْأَكْرَمُ. `اَلَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ. `عَلَّمَ اَلْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ [1].
این، آغاز قرآن و آغاز وحی است، دیباچه ی وحی است. اولین خطاب به پیغمبر
اكرم این است كه «بخوان» .
اِقْرَأْ یعنی بخوان، و اساساً قرائت به معنی خواندن یك
متن است، یعنی تا یك شئ حالت اولیه اش حالت مكتوب نباشد به آن قرائت
نمی گویند؛ پس حرف زدن قرائت نیست، ولی اگر یك متن محفوظ را بخوانند، چه از
رو و چه از بر، این را قرائت می گویند. مثلاً می گویند این كتاب را قرائت كن، حال یا
از بر و یا از رو. به هر حال یك متن تدوین شده ی تنظیم شده ی قبلی را خواندن، چه از
رو و چه از بر، آن را قرائت می گویند؛ والّا مطلق حرف زدن را قرائت نمی گویند. یك
سخنران كه دارد از پیش خودش سخن انشاء می كند، نمی گویند دارد قرائت می كند.
به پیغمبر اكرم می فرماید:
«اِقْرَأْ» بخوان، كه در آن حدیث معروف آمده است كه
فرمود: «ما ا نا بقاری» من كه نمی توانم بخوانم. دوباره آن فرشته به او گفت:
«اِقْرَأْ» .
فرمود در بار سوم در قلبم چیزهایی را نقش شده دیدم كه از آنجا دارم می خوانم، كه
این در واقع همان اتصال قلب مبارك پیغمبر اكرم است به الواح عالیه ی آسمانی، چون
از روی آنها دارد می گیرد، و لهذا به آنها كتاب و لوح محفوظ گفته شده است.
نزدیكترین تعبیری كه ما در محسوسات داریم، همین تعبیر قرائت و كتاب است.
پس اولین كلمه ای كه قرآن با آن شروع می شود كلمه ی خواندن است.
«اِقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ اَلَّذِی خَلَقَ. `خَلَقَ اَلْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ» بخوان به نام پروردگار
آفریننده ات، انسان را از علق (خون بسته یا حیوان زالوشكل) آفرید. دومرتبه كلمه ی
«اِقْرَأْ» * تكرار می شود و می فرماید:
«اِقْرَأْ وَ رَبُّكَ اَلْأَكْرَمُ» بخوان و پروردگار تو
كریمترین است. نمی فرماید: وَ رَبُّكَ الْكَریم. اینجا وقتی می خواهد لطف و عنایت
پروردگار را بر بشر ذكر كند به صورت اكرمیّت ذكر می كند كه افعل التفضیل است.
«اَلَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ» آن پروردگار اكرمی كه این نعمت را به بشر داد كه قلم به دست
گرفتن را به بشر آموخت، یعنی بشر است و قلم به دست گرفتن.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 566