جواب صحیح این است كه قرآن می گوید آنچه شما اكنون سؤال می كنید كه قیامت
چه زمانی است، هست یا نیست، برای انسان از لحظه ی مرگ عیان می شود، چون همه ی
بحثها سر این است كه آیا انسان با مردن پایان می پذیرد یا از جهانی به جهان دیگر
انتقال پیدا می كند؟ برزخ، خودش ابتدا و دروازه ی قیامت است. مكرر گفته ایم كه
آیات زیادی در قرآن هست كه دلالت بر حیات برزخی می كند كه انسان نه تنها در
قیامت، بلكه در نشئه ی دیگری، در عالم برزخ قطعاً حیات دارد.
در احادیث وارد شده است كه در وقت مردن، لحظه ای برای انسان هست كه آن
لحظه لحظه ی معاینه است. مقصود این است كه محتضر پیش از آنكه بمیرد، یعنی پیش
از آنكه از این جهان منتقل بشود، جهان دیگر را معاینه می كند. هنوز اینجاست، هنوز
علاقه ی روح به بدن بكلی قطع نشده است، ولی جهان دیگر را معاینه می كند. یكی از
اساتید ما می گفت مَثَلش مثل این درهای یك لَتی است؛ مثل كسی كه دم یك در
قرار می گیرد، وقتی كه در را باز می كنند هنوز در این اتاق است و این اتاق را دارد
می بیند، بیرون را هم دارد می بیند. آن حالتی كه در روایات «حالت معاینه» نامیده
شده است، [حالتی است كه ] انسان از نظر روحی و معنوی در مرز دنیا و آخرت قرار
می گیرد، یعنی در آنِ واحد با چشم ظاهر دنیا را می بیند و با چشم باطن آخرت را.
همان جاست كه دیگر همه ی حرفها برایش روشن می شود؛ همان جاست كه منكران و
كافران وقتی كه علائمش را دیدند، و دیدند كه به كجا دارند می روند، نهایت
ناراحتی به آنها دست می دهد. آن وقت است كه به آنها گفته می شود آنچه كه مرتب
می گفتید
مَتی (كِی) همین است:
قِیلَ هذَا اَلَّذِی كُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ (تدعون در اینجا به معنی
تَدْعون است، مثل تَدْخَرونَ، تَدْخُرونَ و تَدَّخِرون كه یك معنا می دهد) این همان
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 554
است كه شما می خواندید، مرتب می گفتید كِی، طلب می كردید، استعجال می كردید
كه پس چرا پیدایش نمی شود.
در واقع این آیه می خواهد بگوید كه جواب این سؤال كه
«مَتی هذَا اَلْوَعْدُ» خیلی
به تأخیر نمی افتد، دم مردن جواب را همه می گیرید، همه متوجه می شوید كه دارید
از دروازه وارد می شوید. . .
[1] یعنی اصلاً او مجسمه ی عدالت است. قرآن وقتی می گوید:
«زمانی كه آنها آن موعد را خیلی نزدیك می بینند» یعنی آن دیگر نزدیك نیست،
عین نزدیكی است، چون از وجودشان بیرون نیست. نزدیك و دور در مورد اشیائی
گفته می شود كه جدا از وجود انسان باشد، فاصله ی انسان با آن یك وقت زیاد است و
یك وقت كم. ولی وقتی كه می بینند اساساً با وجود آنها یكی است، بنابراین آن را نه
تنها نزدیك می بینند بلكه عین نزدیكی می بینند.
«فَلَمّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِیئَتْ وُجُوهُ اَلَّذِینَ كَفَرُوا» [هنگامی كه قیامت را نزدیك می بینند]
زشت می شود چهره ی آن كافران و منكران. می بینید انسان وقتی كه یك خبر
فوق العاده ناگوار ناراحت كننده ای را كه دیگر آن شكست نهایی و قطعی را در آن
می بیند می شنود، مقرون به یك عصبانیت فوق العاده، چهره ی او دگرگون می شود، مثلاً
چشمش كج می شود، ابرویش حالت دیگری پیدا می كند. یكمرتبه می بینید در ظرف
یك دقیقه گویی این چهره غیر از آن چهره ی یك دقیقه قبل است.
«وَ قِیلَ هذَا اَلَّذِی كُنْتُمْ
بِهِ تَدَّعُونَ» می گویند آنچه كه به مسخره می گفتید چه زمانی است، پس چرا پیدا
نمی شود، چرا نمی آید، من كه نمی بینم، تاریخچه اش را بگو، همین است.
[1]
. [حدود یك دقیقه از سخنرانی روی نوار ضبط نشده است. ]