بعضی ها خیال می كنند كه وضع موجود در طبیعت، یك وضع صددرصد مكانیكی و
صددرصد ریاضی است، یعنی یك امری است كه خلاف آنچه الآن وجود دارد
ممكن نیست و محال است، همین طور كه «پنج پنج تا بیست و پنج تا» و فرض اینكه
پنج پنج تا بیست و شش تا یا بیست و چهارتا باشد، فرض یك امر محال است.
ولی این فلسفه یك فلسفه ی مردودی است. خیر، عوامل مكانیكی بر جهان
حكمفرما هست ولی عوامل دیگری هم بر جهان حكومت می كند. مثل این است كه
بر بدن ما عواملی كه با فرمول ریاضی حكمفرماست وجود دارد، مثلاً قوه ی ثقل، قوه ی
جاذبه. این قوه ی جاذبه یك قوه ای است كه طرز عملش نظیر طرز عمل امور ریاضی
است؛ یعنی اگر جرم بدن ما فلان مقدار و فاصله مان تا مركز زمین فلان مقدار باشد
حتماً ثقل و سنگینی معینی داریم كه از آن حد نه یك ذرّه بیشتر است نه یك ذرّه
كمتر. از نظر اقتضای قوه ی جاذبه ی زمین، ما اگر روی سقف باشیم و پایمان را كنار
پشت بام بگذاریم فوراً می افتیم. و اگر در عالم، قانونی غیر از این قانون نمی بود
همین بود. ولی عوامل دیگری هم غیر از این قوانین وجود دارد. ساده ترینش قوانین
حیات است. (قوانین حیات را گاهی می خواستند بر همین اساسهای مكانیكی
توجیه كنند ولی قابل توجیه نیست. ) همین موجودات كه محكوم این قوانین هستند،
همین قدر كه نیروی حیات بر اینها مسلط شد، نیروی حیات بر اینها حكومت می كند
(آن قانون به جای خودش خاصیتش را دارد و تخلف نشده است) یعنی [نیروی
حیات ] یك نیروی فوق نیرو است. مثلاً وقتی كه شما یك نهال را در زمین
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 528
می كارید، بعد می بینید چطور این ریشه های ضعیف، ماده ی غذایی سنگین را كه به
طبع خودش سنگین است از زیر زمین می كشد و تا سر درخت بالا می برد؛ چون یك
قوّه و نیروی دیگر حاكم است.