اینجا یك نكته همین عطف آخر سوره است به اول سوره، و نكته ی دیگر یك اصل
كلی است كه در آیه ی بعد آمده است. قرآن یك اصل كلی بیان می كند كه چقدر این
اصل، اصل آموزنده ای است و لازم است كه ما و همه ی مسلمانها این اصل را در عمق
قلب خود نفوذ بدهیم و آن این است كه مسأله ی نسب و سبب كوچكترین تأثیری در
سعادت یا شقاوت انسان ندارد. به قول سعدی از انسان می پرسند چیست عملت،
نمی پرسند كیست پدرت، نمی پرسند كیست همسرت. قرآن می خواهد بگوید دنیا
دار عمل است و آخرت دار پاداش و كیفر. یك زن وقتی به پروردگار خود وارد شود
از او نمی پرسند كه سركار علّیه همسر كی هستی، تا او بگوید كه من همسر پیغمبر
آخرالزمان هستم. اینكه ده سال، بیست سال، سی سال همسر پیغمبر بودی و در یك
فراش خوابیدی چه اثری در شخصیت و هویت تو، در روح و عقیده ی تو و در ایمان و
عمل تو داشته است؟
نزدیكترین رابطه ها، یكی رابطه ی همسری است، و دیگر رابطه ی پدر و فرزندی.
در همسری این آیه را مثال آورده است و در پدر و فرزندی داستان پسر نوح را در
جای دیگر مثال آورده است. نه همسری در پاداش و كیفر اثر دارد و نه پدر و
فرزندی. حتی وقتی كه پدر به حكم مهر پدر و فرزندی، پسری را كه مستلزم عقوبت
است دعا می كند [شدیداً به او عتاب می كنند: ] یا نوح. . .
«إِنِّی أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 477
اَلْجاهِلِینَ» [1] پندت می دهیم كه كارهای جاهلانه نكن، تو داری برای این پسر تقاضای
نجات می كنی؟ ! این بنده ی خدا عرض كرده بود:
«رَبِّ إِنَّ اِبْنِی مِنْ أَهْلِی» [2] خدایا بچه ی من
از خاندان من است
«وَ إِنَّ وَعْدَكَ اَلْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْكَمُ اَلْحاكِمِینَ» [3] وعده ی تو حق است، تو
احكم حاكمین هستی، حكَم بودن تو از هر حكَم بودنی بهتر است، تو عادل ترین
حاكمها هستی؛ با همه ی اینها به او می گویند:
إِنِّی أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ اَلْجاهِلِینَ ، چه فرقی
میان بچه ی تو و بچه های دیگران است؟ همان طور كه بچه های دیگران باید هلاك
شوند، بچه ی تو هم باید هلاك شود.
بنابراین رابطه ی پدر و فرزندی تأثیری ندارد. اگر كسی خیال كند كه من فرزند
پیغمبر هستم، سید هستم و حساب ما سیدها فرق می كند؛ چنین نیست، حساب شما
سیدها فرق نمی كند. حساب شما سیدها از این جهت فرق می كند كه اگر گناه كنید دو
برابر برایتان می نویسند چون هم گناه كرده اید و هم آبروی جدتان را برده اید؛ البته
اگر ثواب هم كنید دو برابر می نویسند، چون هم ثواب كرده اید و هم به جدتان آبرو
داده اید؛ یعنی سید بودن به اصطلاح «اِشِل» شما را بالا می برد و الّا اینكه تبعیضی در
كار باشد محال است.
قرآن در كمال صراحت می گوید همسری یك پیغمبر هم كوچكترین تأثیری در
سعادت انسان ندارد. امام باقر علیه السلام همسری گرفته بود كه زیبا بود و حضرت هم به او
علاقه مند بودند. یكمرتبه دیدند حضرت این همسر را طلاق دادند. گفتند: چرا طلاق
دادید؟ فرمود: احساس كردم او دشمن جدّم علی است و من ترسیدم از اینكه با
پاره ای از آتش جهنم در یك بستر بخوابم. این مثالی است برای این مسأله كه رابطه
با همسر خوب، [لزوماً] یك همسر ناصالح را صالح نمی كند و اثر روی او
نمی گذارد.
قرآن آب پاك و صاف روی دست همسران پیامبر می ریزد كه روی همسری
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 478
پیغمبر حساب نكنید، روی عمل و ایمانتان حساب كنید. آیا این آیه صریح در این
مطلب نیست؟
پس ما نمی توانیم در مورد همسران پیغمبر فقط به دلیل همسری پیغمبر بگوییم
اینها خوب هستند. البته اینكه ما در دنیا وظیفه ی احترام ظاهری داشته باشیم یك
مسأله است و اینكه اعتقاد داشته باشیم كه اینها در آخرت نزد پیغمبر هستند مسأله ی
دیگری است.