هیئت جدید به آسمان به آن معنا كه قدما قائل بودند به هیچ شكل قائل نیست، كه
اساساً آسمانی به آن معنا وجود داشته باشد. به حسب هیئت جدید آنچه وجود دارد
فقط خود ماه و خورشید و ستارگان هستند كه در فضا معلق اند بدون آنكه در
آسمانی نصب شده باشند و آسمانی آنها را در خود قرار داده باشد. ما جز یك عده
كرات معلق در فضا چیز دیگری نداریم.
منتها در هیئت جدید یك مسأله ی دیگر مطرح است: حال كه این ستارگانی كه ما
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 441
می بینیم معلق در فضا هستند، آیا هرچه بالاتر برویم به جایی می رسیم یا
نمی رسیم؟ آیا این فضا لایتناهی است و یا متناهی؟ آیا این جهان ما در جایی پایان
می پذیرد، یا اساساً پایان پذیری در كار نیست؟ معلوم است كه علوم جدید كه
بر اساس ابزارها و مشاهدات حسی كار می كند، از نظر علمی و مشاهدات حسی
نمی تواند بیان كند كه فضا متناهی است یا غیرمتناهی، فقط می تواند بگوید: تاكنون
به جایی نرسیده ایم؛ چون حواس انسان ولو اینكه با قوی ترین ابزارها كار كند
بالاخره محدود و متناهی است. ولی در عین حال در همین امروز هم از نظر
فرضیات علمی و فلسفی دو نظریه وجود دارد.
یك نظریه می گوید كه این فضا محدود است. درست است كه مثلاً ماه و
خورشید و ستارگان آن طور كه قدیمیها خیال می كردند نیست، ولی فضا در نهایت
امر محدود است. با این حسابهای كوچك ما، هرچه ما حساب كنیم و جلو برویم
فضا بسیار بسیار وسیع است. مثلاً بشر به این حد رسیده است كه ستارگانی هستند
كه فاصله شان با زمین آنقدر دور است كه نور- كه در هر ثانیه سیصد هزار كیلومتر
حركت می كند- باید میلیونها سال (شاید صد میلیون سال) سیر كند تا از آنجا به
زمین برسد؛ یعنی ممكن است ستاره ای در جایی از عالم بوده كه از آنجا به زمین
نورافشانی می كرده؛ خودش صد میلیون سال پیش متلاشی شده و از بین رفته است،
نورش تازه حالا به ما می رسد. در عین حال برخی از دانشمندان بزرگ زمان ما
بر اساس بعضی از قرائن و دلائل فلسفی و ریاضی، باز جداً طرفدار این هستند كه
عالم در مجموع ابعاد خودش محدود است.
یكی از كسانی كه این نظریه را دارد و پافشاری كرده است و خلاف نظریه اش
را هم كسی نتوانسته ثابت كند همین دانشمند معروفی بود كه در چند سال پیش فوت
كرد و نظریه ی نسبیت را در جهان آورد، یعنی اینشتین. نظریه ی او همان نظریه ی محدود
بودن ابعاد عالم است كه می گوید اینچنین نیست كه [عالم ] نامتناهی باشد و هر چه
ما پیش برویم عالمی باشد شبیه این عالم؛ در نهایت امر (حال نهایتش چقدر است
مطلب دیگری است؛ ممكن است فاصله اش چند میلیارد سال نوری باشد) این عالم
ما محدود است و كرویّ الشكل هم هست.
بعد مسأله ی زمینها مطرح می شود كه زمین یعنی چه؟ آیا هر كره ای را ما زمین
می گوییم؟ یا زمین آن كره ای است كه در آن كره استعداد و شرایط حیات و زندگی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 442
وجود داشته باشد. این هم جزء مجهولات علم است. حتی راجع به نزدیكترین
كرات هم هنوز اطلاع دقیقی از نظر علمی دردست نیست، برای اینكه این ستارگانی
كه جزء منظومه ی شمسی هستند، همانهایی كه قدما برای هر كدام یك فلك قائل
بودند (عطارد و زهره و مریخ و مشتری و زحل و غیره) ، همینها كه نسبت به
ستارگان دیگر بسیاربسیار به ما نزدیك هستند، هنوز بشر نتوانسته است بفهمد كه
آیا آنها زمینی هستند مانند این زمین، یعنی شرایط مساعدی برای زندگی دارند یا
ندارند. البته هر چند وقت یك بار اطلاعات و قرائنی ارائه می كنند ولی هنوز
صددرصد جنبه ی علمی پیدا نكرده است و معلوم نیست قضیه از چه قرار است.
در اینجا یك مشكل از مشكلاتی كه آیات قرآن به حسب هیئت قدیم داشت به
سادگی حل می شود، و آن مشكلی است كه قرآن می گوید: نزدیكترین آسمانها را به
ستارگان مزیّن كرده ایم. اگر این جور باشد معلوم می شود آنچه كه قرآن آسمان
می داند مافوق همه ی این ستارگان است، این ستارگانی كه چندین میلیون سال نوری
با ما فاصله دارند؛ چون قرآن می گوید: نزدیكترینِ آن آسمانها به این ستارگان مزیّن
هستند. آن وقت معنی مزیّن بودن چیست؟