فَاتَّقُوا اَللّهَ یا أُولِی اَلْأَلْبابِ *. مكرر «اِتَّقوا» را در همین سوره داشتیم و گفتیم كه اشاره به
همان مسائل مربوط به مطالب این آیات است. دوباره می فرماید: پس تقوای الهی را
پیشه بگیرید ای صاحبان خردها، ای مغزدارها. «اولی الالباب» یعنی مغزدارها، ولی
مغزِ به این معنا: ما در اصطلاح فارسی، زبان خودمان، وقتی می گوییم مغز،
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 430
مقصودمان مخّ است. عرب به آن نمی گوید [مغز. ] آنچه كه لفظ «مغز» بر آن دلالت
دارد عرب می گوید «لُب» . در زبان عرب به این چیزی كه ما می گوییم مغز، آنها
می گویند مخ. «لُب» مغزِ به آن معناست كه مثلاً ما می گوییم مغز گردو یا مغز بادام. اگر
چیزی پوسته ای داشته باشد و ماده ی قابل استفاده اش در داخل آن پوسته قرار بگیرد
- مثل همان مغز گردو و پوستی كه دور آن هست- آنجا عرب كلمه ی «قشر» و كلمه ی
«لُب» را به كار می برد. قرآن در بسیاری از آیات عقل انسان را به منزله ی لُب- یعنی
مغز به معنایی كه عرض كردم- می داند؛ یعنی آدم كه آدم است، به این هیكل و اندام
نیست؛ آدمی بودن آدم به آن چیزی است كه [در باطن اوست. ] اندام هر كسی برای
او مثل پوست گردوست، قشری است كه بر روی حقیقت او قرار دارد. آدمیت انسان
به عقل و روح انسان است. اگر كسی از نظر اندام خیلی هم كامل و رشید و سالم
باشد اما روحی، عقلی، فكری در درون نداشته باشد مثل بادامی است كه پوست
خوبی دارد ولی وقتی بشكنید می بینید پوك است.
«یا أُولِی اَلْأَلْبابِ» * ای مغزدارها، ای
انسانهایی كه پوك نیستید.
«اَلَّذِینَ آمَنُوا» * ای عقل دارهایی كه ایمان آورده اید. نگفت
ای عقل دارها. ما عقل دارهایی داریم كه متأسفانه این یك بال را دارند ایمان ندارند،
و ایمان دارهایی داریم كه عقل ندارند. این خیلی تعبیر عجیبی است:
«یا أُولِی اَلْأَلْبابِ
اَلَّذِینَ آمَنُوا» ای عقل دارهایی كه باایمان هم هستید؛ ای صاحبان این دو مزیت عالی؛
ای صاحبان عقل و ایمان. در بعضی آیات دیگر هست:
وَ قالَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ
وَ اَلْإِیمانَ [1]. اینجا كلمه ی عقل و ایمان آمده است.
«قَدْ أَنْزَلَ اَللّهُ إِلَیْكُمْ ذِكْراً. `رَسُولاً یَتْلُوا عَلَیْكُمْ» خدا فرود آورده است به سوی شما
ذكری رسولی. این آیه از آن آیاتی است كه در دو كلمه اش باید دقت كرد. خود آیه
اینچنین دلالت می كند كه ما پیامبر را به سوی شما فرود آورده ایم و خود پیامبر ذكر
است. اینجا راجع به دو كلمه اش باید دقت كرد. یكی اینكه «ما فرود آورده ایم» یعنی
چه؟ اگر بگویند قرآن را فرود آورده ایم، درست است، كه مكرر هم خود قرآن
فرموده:
(إِنّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ اَلْقَدْرِ) [2] ولی پیامبر را فرود آورده ایم یعنی چه؟
جواب این سؤال واضح است. مكرر در آیات دیگر عرض كرده ایم، اغلب
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 431
خیال می كنند فرود آوردن یعنی از یك مكان بالایی، از یك كره ی بالا مثلاً كره ی ماه
آورده باشند. به این معنا قرآن هم فرود نیامده. خدا كه در آسمان قرار ندارد كه قرآن
را بسازد و از آسمان به اینجا بفرستد. آن فرود آوردن از عالم غیب برای عالم دنیا،
مكان ندارد. آن نسبت به این علوّ مرتبه دارد، مثل اینكه می گوییم خدایی كه قاهر
است بر همه ی ما. خدا كه قاهر است، نه اینكه بالای سر ما قرار دارد. خداوند چون
عالی است و علوّ معنوی دارد، می گوییم بالای سر ماست. پس به این معنی قرآن هم
فرود نیامده است، و خود قرآن در بعضی آیات می گوید: همه چیز را ما فرود
آوردیم. آهن را هم ما فرود آوردیم
(وَ أَنْزَلْنَا اَلْحَدِیدَ) [3]. در یك آیه می فرماید:
«وَ إِنْ
مِنْ شَیْ ءٍ إِلاّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» [4] همه چیز را ما فرود آوردیم؛ زمین
را ما فرود آوردیم، آسمان را هم ما فرود آوردیم. آسمان را از كجا فرود آوردند؟
آسمان را از آسمان فرود آوردند؟ ! یعنی همه چیز از نزد ماست. این فرود آمدن یعنی
همه چیز با اراده ی ما پیدا شده است.