عرض كردیم این تقواها را در لابلای مسائل مربوط به طلاق و روابط زوجیت بیان
می كند، دو مرتبه سراغ همان مطلب می رود:
أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَیِّقُوا عَلَیْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ
أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَیْهِنَّ حَتّی یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ
وَ أْتَمِرُوا بَیْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْری .
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 416
در آیه ی پیش كه فرمود:
«لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُیُوتِهِنَّ» گفتیم خود این كلمه اشعار
دارد كه زن در مدت عده كه مرد متعهد و عهده دار سكنا و نفقه و همه چیز اوست
[باید مانند گذشته زندگی كند. ] وقتی قرآن می فرماید: اینها را از خانه ی خودشان
بیرون نكنید، مقصود این است كه این خانه مال اوست؛ همان طور كه قبل از طلاق در
این خانه بوده است، به همان وضع و به همان حال باقی بماند؛ و در این جهت دو
نكته مورد نظر است. یكی اینكه مرد نگوید ما حداقل وظیفه را انجام می دهیم؛ ما
مدت حدود سه ماهی كه این زن باید اینجا باشد وظیفه داریم جایی به او بدهیم،
می رویم در گوشه ای از همین منزل یك اتاقی به او می دهیم می گوییم همین جا
باش، بعد هم یك غذای بخور و نمیری به او می دهیم، لباس هم به قدر احتیاج به او
می دهیم، مثل یك آدم بیگانه. قرآن می گوید: در مدت عده در همان حد كه قبلاً
زندگی می كرده است زندگی كند. این از یك جهت احترامی است به آن زن كه تحقیر
نشود.
یك جنبه ی دیگر قضیه این است كه اساساً این عده و سكنای در زمان عده در
همان جای اوّلی، برای این است كه وسیله ای باشد برای آشتی، چون گفتیم طلاق
«اَبْغَضُ الْحَلال» است، قرآن می خواهد حتی الامكان مفارقت حاصل نشود، و یكی
از امكاناتی كه اسلام برای بازگشت به وجود می آورد، همین وضع سكونت زن در
مدت عده در خانه است. و عجیب این است كه با اینكه زن در مدتی كه مطلّقه است
همسر نیست، گو اینكه بعضی از احكام زوجیت باقی است، ولی مخصوصاً در
روایات دارد (در تفسیر
اَلْمِیزانَ * مخصوصاً این حدیث را نقل كرده است) كه زن
می تواند در این مدت خودش را بیاراید؛ برای اینكه بار دیگر در دل این مرد نفوذ
پیدا كند و قضیه به حالت اول بازگردد. این یگانه جایی است كه به زن درحالی كه
رسماً همسر نیست اجازه ی خودنمایی و خودآرایی نسبت به مرد نیمه بیگانه داده شده
است.
حال با اینكه این مطلب به اشاره از كلمه ی
«لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُیُوتِهِنَّ» فهمیده
می شد، ولی قرآن به واسطه ی كمال اهمیتی كه می دهد تصریح می كند:
«أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ
حَیْثُ سَكَنْتُمْ» آنها را همان جا سكنا بدهید كه در زمان زوجیت داده بودید، نه اینكه
تحقیرشان كنید، یك جای پایین تر و پست تر به آنها بدهید. در حدود وُجد و
وجدانتان (وجدان یعنی دریافت) یعنی در حدود قدرت و تمكنتان به آنها جا
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 417
بدهید، همان جا كه در حد قدرت خودتان جا داده بودید. این كلمه ی «در حد
قدرتتان» اینجا اضافه شده چون ممكن است یك مردی باشد كه در همان زمانی هم
كه شوهرواقعی بود متناسب با قدرت و تمكنش از این زن پذیرایی نمی كرد. كلمه ی
«مِنْ وُجْدِكُمْ» آمده است، كأنّه دو مقیاس باید در كار باشد و هر یك كه بالاتر است
[عمل شود: ] آنجا كه سكنا می دادید، و در حدود قدرت خودتان؛ یعنی نه كمتر از
شأن و قدرت خودتان، نه اینكه شما كه یك آدم قدرتمندی هستید بگویید من در
این مسأله خودم را مثل فلان آدم فقیر در نظر می گیرم.