خداوند متعال او را مجازات نمی كند و از او صفح می كند و به روی بنده اش هم نمی آورد و بالاتر اینكه روی آن را هم می پوشاند، روپوشی می كند. این «روپوشی» یكی از این جهت است كه نمی گذارد دیگران از آن اطلاع پیدا كنند و [دیگر اینكه ] از رحمت و فضل خودش هم چیزی اضافه به او می دهد. و لذا قرآن می فرماید: «وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اَللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ» . اگر در مورد همسران و فرزندان خطاكار عفو كنید و صفح كنید و غافر باشید بدانید كه خداوند هم غفور و رحیم است. یعنی اگر چنین كنید همان كاری را كرده اید كه خدا در مقابل بندگان گناهكار خود می كند؛ مظهر اسم «یا غفور» باشید، مظهر اسم «یا رحیم» باشید.

اینجا از آن مواردی است كه در جمله ی شرطیه چیزی كه به منزله ی علت است جانشین «جزا» شده است. در قرآن كریم این امر نظایر زیادی دارد و یكی از فنون بلاغت است. در سوره ی لقمان قبلاً خواندیم: «وَ مَنْ یَشْكُرْ فَإِنَّما یَشْكُرُ لِنَفْسِهِ» هر بنده ای كه شاكر باشد بداند كه این شكر به سود خودش است. خداوند نیازی به شكر بندگان ندارد و اثر شكر بندگان باز به خود بندگان برمی گردد. عبودیت [موجب ] تكامل بشر است. این جمله به صورت شرط و جزا بیان شده است. در ادامه می فرماید:

«وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اَللّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ» [1] و كسی كه كفر بورزد ضررش به خودش برمی گردد.

ولی «ضررش به خودش برمی گردد» به عنوان جزا نیامده است بلكه به جای آن فرموده است: خداوند از همه ی جهانیان بی نیاز است.

در آیه ی مورد بحث هم نمی فرماید اگر عفو كنید، صفح كنید و بیامرزید برای شما خیلی بهتر است، بلكه می فرماید: پس به درستی كه خداوند غفور و رحیم است، كه از آن می توان فهمید كه چقدر این عفو و صفح و غفران خوب است.

تا اینجا سخن در این بود كه بعضی از همسران و بعضی از فرزندان در عین اینكه احساسات آنان نسبت به شما احساسات دوستانه است ولی ممكن است رفتارشان دشمنانه باشد و مؤمنین باید احتیاط كنند.

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 391

[1] . لقمان / 12.