كلمه ی دیگری كه احتیاج به توضیح دارد كلمه ی «اذن» است. ما معمولاً در فارسی به
جای كلمه ی «اذن» كلمه ی «اجازه» و یا «جواز» را به كار می بریم كه تا اندازه ی زیادی با
هم فرق دارند و من به خاطر ندارم كه در قرآن به جای كلمه ی اذن، ماده ی جواز به كار
رفته باشد.
اذن یعنی چه؟ ریشه ی این لغت را اینچنین بیان می كنند، می گویند اذن اعلام
رخصت است. كسی می خواهد كاری انجام دهد و احتیاج دارد كه شخص دیگری
موافقت یا عدم مخالفت خود را اعلام كند. این را «اذن» می گویند. «این كار را به اذن
پدرم كردم» یعنی پدرم اعلام كرد كه من مخالف نیستم. در مفهوم اذن، اعلام خوابیده
است. اصلاً این لغت در زبان عربی هر جا به كار برده می شود، به معنای اعلام است:
«ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَیَّتُهَا اَلْعِیرُ إِنَّكُمْ لَسارِقُونَ» [1] كه در داستان یوسف است: اعلام كننده ای
اعلام كرد [كه ای اهل قافله هر آینه شما سارق هستید. ] به اذان به همین جهت كه
اعلام است «اذان» می گویند. فرق اذان با اقامه این است كه اقامه مقدمه ی برپاداشتن
نماز است، با اقامه نماز شروع می شود، ولی اذان اعلام است. ما اگرچه، هم اذانی كه
مقدمه ی نماز باشد داریم و هم اذان اعلامی، ولی اصل معنای اذان اعلام است كه كسی
بالای مأذنه می رود و با صدای بلند به مردم اعلام می كند كه موقع نماز است و آماده
برای نماز باشید. پس مسأله ی اذن، اعلام رخصت است، اطلاع دادن به طرف مقابل
است كه مانعی نیست. به فارسی می گوییم: اجازه دادیم. كلمه ی «اجازه» كه در فارسی
به كار می رود و عربی است، از ماده ی «جواز» به معنای عبور است. وقتی كسی
می خواهد از دروازه ای و یا مرزی عبور كند و از آنجا بگذرد، نیاز دارد كه شخص
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 375
دیگری به او جواز بدهد، یعنی به او اعلام كند كه حق عبور كردن و گذشتن دارد.
در عالم آنچه به انسان می رسد، دو جور است: بعضی چیزها برای انسان
خوشایند است و بعضی چیزها ناخوشایند و ناراحت كننده، كه انسان آنها را برای
خودش مصیبت می داند. آسیبهایی را كه به جان و مال انسان می رسد، آسیبهایی كه
به فرزندان و دوستان انسان می رسد «مصیبت» می گوییم.