حكم نماز جمعه در شیعه چیست؟ در اینجا نظریات مختلفی است. بعضی می گویند
اصلاً نماز جمعه اختصاص به امام معصوم دارد؛ جز امام معصوم كس دیگری حق
ندارد نماز جمعه را اقامه كند؛ حتی مجتهد عادل جامع الشرایط مبسوطالید هم حق
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 306
ندارد نماز جمعه بخواند. این نظر، بسیار ضعیف است به جهت اینكه معصومین
محدودند و نماز جمعه برای همه ی دنیا و برای همیشه است. [معمولاً] فقها چنین
حرفی را نمی زنند. آنها كلمه ی «امام و یا نایب امام» را به كار می برند.
آیا نایب امام اختصاص به نایب خاص دارد یا نُوّاب عام هم می توانند نماز
جمعه را اقامه كنند؟ مثلاً امیرالمؤمنین خودشان امام هستند و نایبهای خاص ایشان
حكامی بودند كه در بلاد معین كرده بودند. بعضی می گویند نوّاب عام، یعنی هر كس
كه مجتهد شد، می توانند نماز جمعه را اقامه كنند. ولی بعضی دیگر می گویند نه، در
این جهت هر مجتهدی نایب عام نیست.
مرحوم آقای بروجردی عقیده شان این بود كه نماز جمعه نماز حكومتی است؛
یعنی نمازی است كه حاكم اسلامی و حاكم شرعی باید بخواند نه فقط یك مجتهد.
آنوقت یا باید حاكم شرعی ای باشد كه بالفعل حاكم است و یا اگر بالفعل حاكم
نیست كسی باشد كه در مقام به دست گرفتن حكومت است. مرحوم آیةاللّه
بروجردی می گفتند در دوران ائمه علیهم السلام هم هر كسی كه درصدد انقلاب علیه خلفا
بود به خودش اجازه می داد كه نماز جمعه بخواند. تاریخ هم همین را حكایت می كند
كه آن كسی كه نماز جمعه می خوانْد یا خودش مبسوط الید بود و یا در مقام به دست
آوردن بسط ید بود و الّا مجتهدی كه گوشه ی خانه ی خودش نشسته است و جز هفته ای
یك بار از خانه بیرون نمی آید و بعد عبایش را به سرش می كشد و به خانه می رود
اصلاً معنی ندارد كه بیاید نماز جمعه بخواند. اصلاً كار او نیست كه بیاید مصالح
عمومی مردم در دنیای اسلام را به آنها خبر بدهد و آخرین اخبار دنیای اسلام را به
مردم برساند؛ اصلاً از جایی خبر ندارد تا بیاید خبر برساند؛ خودش از بی خبرترین
مردم دنیاست، آنوقت بیاید خبرها را به مردم برساند؟ !
مرحوم آقای بروجردی می گفتند در جنگهای عثمانی و صفوی، صفویه دیدند
یكی از مظاهر شوكتی كه عثمانیها دارند و شیعه ها ندارند، نماز جمعه است. خیلی
ناراحت شدند. عثمانیها روز جمعه كه می شد نماز جمعه می خواندند و از نیروی نماز
جمعه برای جنگها حداكثر استفاده را می كردند. البته آنها بحثشان در نماز جمعه
بیشتر این بود كه شیعه كافر است و اگر هفتاد كافر را بكشید به اندازه ی این است كه
یك شیعه را بكشید و از این حرفها. صفویه به علمای شیعه می گفتند آخر این نماز
جمعه یك نماز اسلامی است، نمی شود كه ما نداشته باشیم. آنوقت سلاطینی مثل
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 307
شاه طهماسب و كسانی دیگر بودند كه از طرف علما خود را مجاز می دانستند نماز
جمعه بخوانند. از آن وقت به بعد بود كه مسجد جمعه ها در ایران هم تأسیس شد كه
البته قبلش هم مسجد جمعه ها بود ولی مال اهل تسنن بود. بعدها نماز جمعه یك
شكل مسخره آمیزی پیدا كرد؛ یعنی آن نماز جمعه ی واقعی اسلامی دیگر عملاً نه در
میان اهل تسنن تشكیل می شود و نه در میان شیعه
[1].
[1] . [خواننده ی محترم توجه دارد كه این تفاسیر مربوط به قبل از انقلاب اسلامی است. ]