شیخ جواد بلاغی كه ظاهراً آذربایجانی است مسیر دیگری را پیش گرفت. گذشته از
این كه در تفسیر كار كرد و تفسیری هم نوشت به نام آلاآلرحمن كه ظاهراً كامل نیست
و شاید دو سه جلد بیشتر نباشد، كار عمده ای كه كرد این بود كه در زمینه ی مذاهب
اهل كتاب مانند یهودیت و مسیحیت كار كرد و به زبانهای اصلی مثل زبان عبری و
زبان سریانی آشنا شد. یك نفر از فضلای قدیم قم كه زمانی در نجف بوده است نقل
می كرد كه ما با مرحوم آقا شیخ جواد در بغداد به مجامع مسیحیها می رفتیم و من
تعجب می كردم وقتی با آنها به زبانهای عبری و سریانی و زبانهای قدیم صحبت
می كرد و بر كتابهایشان از خود آنها بیشتر مسلط بود. چنین مردی نان برای خوردن
نداشت. آدمی كه این جور است باید از اوضاع دنیا اطلاع داشته باشد. قهراً مجلات
آنها را می خرید و مطالعه می كرد. مرحوم آقای صدر می گفت: ما جوان بودیم و
ایشان را نمی شناختیم. همین قدر می دانم كه این شیخ جواد كه رد می شد می گفتند:
شیخ روزنامه خوان! او را به عنوان شیخ روزنامه خوان می شناختند، چون روزنامه
می خواند. باید هم روزنامه می خواند تا از وضع روز اطلاع پیدا كند. كتابهایی كه این
مرد در این زمینه نوشته، كتابهایی است بسیار باارزش.
غرض این بود كه شما بدانید كه حساب خدمت غیر از حساب نعمت است.
یك گروه، گروه نعمت هستند، اگر هم خدمتی می كنند از نعمتهایش هم خوب بهره
می برند، ولی آنهایی كه خیلی خدمت می كنند به كلی از گروه نعمت بیرون هستند
یعنی اصلاً بی بهره ی بی بهره هستند.
مرحوم آقا شیخ جواد در این زمینه ها خیلی خوب كار كرده بود. كتابهایش هم
الآن هست مثل كتاب الهدی الی دین المصطفی یا الرّحلة المدرسیّة. كتابهایی كه من از
ایشان سراغ دارم عربی است، نمی دانم به فارسی هم كتابی دارد یا نه. شاید بعضی
كتابهای ایشان ترجمه شده باشد كه من اطلاعی ندارم. به هر حال این مرد در این
زمینه ها بسیار كار كرده بود و كارهایش هم فوق العاده باارزش است و اجرش هم با
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 243
خدا. شاید پنجاه سال باشد كه از دنیا رفته است.