اَلْجَبّارُ» . یكی از اسمهای پروردگار «جبّار» است. «جبّار» از دو ماده می تواند باشد
(مفسّرین هم گفته اند) : یكی از مادّه ی «جبران» . در این صورت «جبّار» یعنی آن كه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 196
كم و كسرهایی را كه پیدا می شود جبران می كند. این كه عمل شكسته بند را «جبر» و
خودش را «مجبّر» می گویند برای این است كه یك شكستگی كه پیدا می شود او
می آید آن شكستگی را اصلاح می كند؛ و این كه در وضوی جبیره می گویند حكم
جبیره این است، یعنی در موردی كه مثلاً شكسته بندی بوده و آمده اند روی محل
وضو را بسته اند و حالا انسان می خواهد وضو بگیرد تكلیف جبیره این است. در
دعاها به این مضمون خیلی اشاره شده است: «یا جابِرَ الْعَظْمِ الْكَسیرِ»
[1] یا: «یا جابِرَ كُلِّ
كَسیرٍ» كه آن، معنی اعمّی دارد: ای خدایی كه هر شكستگی را تویی كه جبران
می كنی. جبران، خودش یك اصلی است در عالم. در عالم طبیعت چنین اصلی
وجود دارد؛ یعنی این دنیا دنیای كون و فساد است. از یك طرف عواملی دخالت
می كنند، كم و كسریها و نقصهایی به وجود می آورند، پشت سرش می بینیم عوامل
دیگری در این دنیا وجود دارند كه آن كم و كسریها را اصلاح می كنند، نظیر همانچه
ما در بدن خودمان می بینیم. اگر جایی از بدن ما زخم شود پشت سرش این دستگاه
شروع می كند به كار كردن و آن نسجهایی را كه از بین رفته از نو می سازد، و الّا اگر
چنین نبود، كسی در دنیا نمی توانست زندگی كند؛ یعنی اگر یك زخم كوچك در
یك جای بدن انسان پیدا می شد، تا آخر عمر او همراه وی بود، مثل بعضی افراد كه
برخی بیماریها پیدا می كنند و تا آخر عمر همراهشان است. مثلاً بیماری قند اگر
شدید باشد دیر التیام پیدا می كند. حال انسان حساب كند كه اگر خدا بدن را این طور
نساخته بود كه فوراً جبران كند، چنانچه دستش به اندازه ی سر سوزن زخم می شد، تا
آخر عمر همان زخم به همان حال بود و باز بود و خون می آمد.
خدای متعال جبّار است به معنی اینكه جبران كننده است و این حالت
جبران كنندگی- حال اگر انسان را در نظر بگیریم- در جمیع شؤون زندگی انسان
هست. خود قبول توبه مظهر جبّاریّت خداوند است. گناه به منزله ی شكستگی در روح
انسان است، به منزله ی قطعه قطعه شدن و پاره شدن روح انسان است. اگر بنا بود یك
چیز همین قدر كه شكست برای همیشه شكسته باقی بماند، خیلی كارها زار بود.
ولی همین قدر كه انسان به درگاه الهی برود و توبه و استغفار كند خدای متعال به آن
لطف خودش، به آن جبّاریّتی كه دارد اصلاحش می كند، از نو رفویش می كند، مثل
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 197
فرشی كه سوراخ شده باشد، بعد رفوگر ماهر بیاید آن را دقیق رفو كند كه بشود
«اَلتّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ»
[2].
معنای دیگر «جبّاریّت» همان قهّاریّت است، یعنی قدرت محض، قاهریّت
محض؛ یعنی همه چیز در زیر سلطه ی اوست (كه آن عزیزِ به معنای اول كه عرض
كردیم این است) ، فوق همه چیز است (
وَ هُوَ اَلْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ) [3]. *
[1]
. دعای جوشن كبیر (مفاتیح الجنان) ، فقره ی 80.
[2] . اصول كافی، جلد 4، باب توبه، حدیث 10.