اَلْمُهَیْمِنُ » . كلمه ی «مهیمن» در سوره ی مائده بر قرآن اطلاق شده است؛ می فرماید:
«
وَ أَنْزَلْنا إِلَیْكَ اَلْكِتابَ بِالْحَقِّ » ما قرآن را برای تو فرود آوردیم به حق، یعنی از روی
حقیقت «
مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ اَلْكِتابِ » در حالی كه كتابهای آسمانی قبل از خودش
را تصدیق می كند یعنی صداقت آنها را در اصل قبول می كند «
وَ مُهَیْمِناً عَلَیْهِ» [1] ما
قرآن را مهیمن بر كتابهای آسمانی قبل قرار دادیم. جمله ی عجیبی است كه قرآن
مهیمنِ بر كتابهای آسمانی قبل (تورات و انجیل) است. معنی «مهیمن» چیست؟ یك
معنی مهیمن- كه این مفهوم همیشه هست- حفظ و نگهبانی و مراقبت است. گفته اند
كه علاوه بر این، مفهوم تصرف هم در آن هست؛ مراقبی كه حق اصلاح كردن و
تصرف اصلاحی هم دارد. حال این تعبیر كه قرآن می فرماید قرآن حافظ كتابهای
آسمانی قبل است، با اینكه ناسخ آنهاست، چگونه است كه قرآن هم ناسخ آنهاست و
هم حافظ آنها؟ برای این است كه نسبت هر كتاب آسمانی بعدی با كتاب آسمانی
قبلی نسبت ضد با ضد خودش نیست (ماركسیستها یك حرفی می زنند كه از ضدی،
ضدی تولید می شود كه آن را نفی می كند) بلكه نسبت كاملتر است با ناقصتر، نسبت
كلاس بالاتر است با كلاس پایین تر كه در عین حال كه تغییرات و اصلاحاتی
متناسب با خودش در كلاس بالاتر هست این طور نیست كه آنچه را كه در گذشته
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 194
بود نفی كند؛ آن محتواهای صحیحش را حفظ می كند و البته بدعتها و تحریفهایی را
كه در آن واقع شده از بین می برد؛ احكامی را هم كه متناسب با آن وضع خاص بوده
نسخ می كند ولی نسخ آنها معنایش این نیست كه روح آن كتاب از بین برود، روح آن
كتاب در عین حال در قرآن محفوظ است یعنی قرآن در معنا حافظ همه ی كتب
آسمانی واقعی دیگر است؛ بعلاوه، مهیمنی است كه دخل و تصرف هم می كند، این
حكمش را برمی دارد حكم دیگری به جای آن می گذارد و خود آن كتاب هم
آمادگی چنین كاری را از اول داشته است.
حال، خدای متعال مهیمن است؛ حافظ و رقیب (به معنای مراقب) و نگهبان
بنده ی خودش است؛ حافظ و رقیب و نگهبان همه ی عالم است، ولی چون اینجا بیشتر
رابطه ی بنده و خدا مطرح است، «خدای متعال مهیمن است» یعنی اگر كسی خود را به
خدای خود متصل كند و پیوند دهد، اگر خود را به خدا بسپارد، به جایی سپرده است
كه از دستبرد هر دستبرد زننده ای مصون است.
در موضوع «شیطان» لحن قرآن چگونه است؟ [از زبان شیطان ] می گوید:
«
فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ. `إِلاّ عِبادَكَ مِنْهُمُ اَلْمُخْلَصِینَ» [2] به عزت تو قسم همه شان را
گمراه خواهم كرد مگر بندگان مخلَص تو (كه «مخلَص» از «مخلِص» بالاتر است) ،
بندگانی كه اصلاً وجودشان را خالص كرده اند. آنهایی كه وجودشان را برای خدا
خالص كرده اند همانها هستند كه خودشان را به خدا سپرده اند؛ دیگر شیطان
نمی تواند آنجا اصلاً راه پیدا كند. در آیه ی دیگر می فرماید: «
إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَكَ عَلَیْهِمْ
سُلْطانٌ» [3] بندگان من، آنهایی كه واقعاً بنده ی من اند، تو هیچ نفوذی نمی توانی در آنها
داشته باشی. در آیه ی دیگر می فرماید: «
إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَی اَلَّذِینَ یَتَوَلَّوْنَهُ» [4] تسلط شیطان بر
كسانی است كه ولای او را پذیرفته اند.
خدای متعال حافظ و رقیبِ این گونه بندگان
[5] است. بنا بر قول آن مفسرینی كه
می گویند مفهوم تصرف هم در «مهیمن» خوابیده، یعنی وقتی این بنده خودش را به
او سپرده احیاناً اگر غلّ و غشّی در او هست خدا خودش خالصش می كند مثل فلزی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 195
كه شما آن را به زرگر سپرده و خودتان رفته اید؛ او با آن مهارت و لیاقتی كه خودش
دارد احیاناً اگر غلّ و غشّی هم در لابلای آن وجود دارد، دیگر بعد از این سپردن، او
خودش آن غلّ و غشّ ها را خارج می كند.
[5] . [یعنی بندگانی كه خود را به او سپرده اند]