پس یك تقوا داریم كه قبل از «
وَ لْتَنْظُرْ» [است؛ ] می گویند این تقوای قبل از عمل
است كه هر عملی باید مسبوق به تقوا باشد تا آن عمل قبول شود، چون «
إِنَّما یَتَقَبَّلُ اَللّهُ
مِنَ اَلْمُتَّقِینَ» [1] خدا هر عملی را فقط از متقیان می پذیرد. انسان وقتی كه اعمال زیادی
انجام می دهد پیش خودش خیلی خودش را از خدا طلبكار می داند، خصوصاً كه در
كتابهای حدیث یا دعا مانند مفاتیح نوشته است كه اگر مثلاً دو ركعت نماز خواندی
خداوند چقدر اجر و ثواب می دهد، اگر فلان زیارت را كردی چنین و چنان. با خود
می گوید پس ما آنجا خیلی انبار كرده ایم، الی ماشاءالله انبار كرده ایم. قرآن می گوید:
«
إِنَّما یَتَقَبَّلُ اَللّهُ مِنَ اَلْمُتَّقِینَ » همه آنها درست است اما شرطش متقی بودن است. اگر
متقی باشی خدا می پذیرد، اگر متقی نباشی اساساً از گمرك آنجا رد نمی شود، هیچ
قبول نمی شود.
دومرتبه «
وَ اِتَّقُوا اَللّهَ » . تقوا مقدمه ی عمل و شرط قبول عمل است، و هر عملی
انسان را آماده می كند برای تقوای بعد از عمل و تقوای بالاتر. «
إِنَّ اَللّهَ خَبِیرٌ بِما
تَعْمَلُونَ » خدا به تمام كارهای شما آگاه است. در یك آیه ی قرآن داریم: «
یا أَیُّهَا اَلَّذِینَ
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 165
آمَنُوا اِتَّقُوا اَللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ» [2] تقوای الهی داشته باشید آن تقوایی كه شایسته ی خداست.
گفتیم تقوا بر می گردد به خود نگهداری كردن از تخلف، كه تخلف به دنبال خودش
مجازات می آورد. یك وقت هست انسان می خواهد تقوا داشته باشد در مورد یك
قانون عرفی. قانون عرفی، یك قانون اجباری كه به انسان تحمیل شده حد
حكومتش چقدر است؟ فرض كنید انسان در خیابان می رود؛ آنجا می داند مأمور
هست؛ حد تقوا در آنجا اقتضا می كند كه چون اینجا چشم مراقبی هست حدود
مقررات را رعایت كند. یا در اتاقی كه چند نفر دیگر هم نشسته اند با هم آرامتر
حرف می زنند. ولی اگر انسان بخواهد در مورد قانون الهی تقوا داشته باشد یعنی در
مورد قانون كسی كه از اعماق ضمیر انسان آگاه است، هیچ عملی، كوچك یا بزرگ،
از انسان صادر نمی شود مگر اینكه او آگاه است؛ به عمل انسان، به سرّ و ضمیرش
آگاه است [در این صورت همیشه و در هر حال باید مراقب باشد. ] این است كه
می گوید: «
إِنَّ اَللّهَ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ » . این «
إِنَّ اَللّهَ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ » به جای «
اِتَّقُوا اَللّهَ حَقَّ
تُقاتِهِ » است. بدانید تقوای الهی است، طرفْ خداست، «اَلْحَیُّ الْقَیّومُ الَّذی لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ
وَ لا نَوْم»
[3]آن كه در باره او غفلت معنی ندارد. جمله ی «
وَ لْتَنْظُرْ» كه می فرماید باید
دقت كنید، علمای اخلاق گفته اند مراقبه و محاسبه یعنی همین؛ مراقبه و محاسبه از
همین آیه ی قرآن در می آید كه البته تعبیر «محاسبه» در احادیث هم زیاد آمده است.