كه از خانه و دار و دیارشان خارج و از زن و بچه جدا شدند و تنها [به سوی مدینه حركت كردند، ] به اصطلاح ایمان خودشان را برداشتند و فرار كردند و به مدینه آمدند. صِفْر الْیَد بودند و چیزی نداشتند. مسلمین مدینه كه آنها را «انصار» می گویند برادران مهاجرشان را با آغوش باز پذیرفتند و این جهت- همین طوری كه گفته اند- صحنه ی بی نظیری در تاریخ اسلامی است. احتیاج پیدا نشد به اینكه پیغمبر بخواهد مثلاً به زور مهاجرین را در خانه ها تقسیم كند. نوشته اند كه داوطلب آنقدر زیاد بود كه گاهی سر یك نفر مهاجر دعوا می كردند. بعلاوه قرآن می گوید نه اینكه اینها (انصار) چون خیلی دارا بودند چنین می كردند (مثلاً انسان در خانه اش ده اتاق دارد، شش اتاق را اشغال كرده، چهار اتاق خالی دارد، یكی از آنها را به دیگری می دهد) ، نه اینكه ثروت زیادی داشتند و این امكانات را در اختیار مهاجرین قرار می دادند، بلكه با اینكه امكاناتشان اجازه نمی داد، ایثار می كردند؛ پذیرشِ با ایثار بود. تعبیر قرآن عجیب است! «وَ اَلَّذِینَ تَبَوَّؤُا اَلدّارَ» آنان كه خانه را قبلاً آماده كردند «وَ اَلْإِیمانَ *» و خانه ی ایمان را آماده كرده بودند (خانه ی دل را هم آماده كرده بودند) «مِنْ قَبْلِهِمْ *» قبل از اینكه مهاجرین بیایند اینها آغوش خودشان را برای آمدن آنها باز كرده بودند «یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ » (این دیگر گواهی دادن خود قرآن است) دوست می دارند مهاجرین را، دوست می دارند كسانی را كه به سوی اینها مهاجرت می كنند.

در همین قضیه ی بنی النضیر، پیغمبر اكرم به آنها فرمود هر خانواده ای از شما به اندازه ی بار یك شتر [از اموال یهودیان ] حمل كند، هر چه می خواهد برای خودش ببرد، بقایا ماند. وقتی خواستند بقایا را- كه همان فی ء بود- تقسیم كنند پیغمبر اكرم رو كرد به انصار و فرمود یكی از دو كار را بكنید: یا در این فی ء سهیم باشید ولی ثروت خودتان را با برادران مهاجرتان تقسیم كنید و یا اینكه ثروت شما مال شما باشد و این فی ء اختصاص به مهاجرین داشته باشد. گفتند یا رسول الله نه این و نه آن، ما ثروتمان را با برادران مهاجرمان تقسیم می كنیم و این فی ء را هم به آنها می دهیم؛ هر دو. ولی پیغمبر اكرم فرمود نه، پس همین فی ء اختصاص به مهاجرین داشته باشد. فقط سه نفر از انصار را كه خیلی فقیر بودند شریك كرد. اینكه پیغمبر اكرم فی ء را به مهاجرین داد، برای بعضی این سؤال پیدا شده كه شاید فی ء اختصاص به مهاجرین دارد. ولی همه مفسرین این مطلب را رد كرده اند، گفته اند فی ء اختصاص به كسی ندارد؛ فی ء- همان طور كه خود قرآن گفته است- مال همه است

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 155

ولی پیغمبر به حسب نیاز و مصلحت آن وقت، چون مهاجرین فقیر بودند به مهاجرین داد و لهذا به سه نفر از انصار هم داد چون محتاج بودند، نه اینكه واقعاً [مورد] مصرفش منحصراً مهاجرین هستند.