ثُلَّةٌ مِنَ اَلْأَوَّلِینَ. `وَ قَلِیلٌ مِنَ اَلْآخِرِینَ » گروه كثیری از اوّلین و كمی از آخِرین از زمره ی
سابقان اند. این آیه معركه ی آراء میان مفسرین شده است كه مقصود از «اوّلین» و
«آخرین» چیست. بعضی گفته اند «اوّلین» یعنی ماقبل پیغمبر اكرم، از آدم تا رسول
خدا و «آخرین» یعنی از رسول خدا به بعد، یعنی امت پیغمبر آخرالزمان. اگر این
جور باشد معنای آیه این می شود كه گروه سابقین كه مقرّبان هستند اكثرشان از
امتهای دیگر یعنی از مردم قبل از زمان حضرت رسول هستند، در دوره ی حضرت
رسول به بعد گروه كمی هستند كه به مقام سابقین رسیده اند. معنای این سخن این
است كه چون در امم سابقه پیغمبران زیاد بوده اند و ما صد و بیست و چهار هزار
پیغمبر داریم، لااقل همه ی پیغمبران را باید در زمره ی سابقین شمرد اگر از اوصیای
پیغمبران كسی جزو آنها نباشد، ولی در امت آخرالزمان فقط ائمه اند كه در ردیف
سابقین هستند و عده ی كمی از غیر ائمه هم ممكن است جزو سابقین باشند.
ولی عده ای دیگر از مفسرین این نظر را قبول ندارند كه «اوّلین» یعنی مردمِ قبل
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 97
از پیغمبر و «آخِرین» یعنی امت آخرالزمان، بلكه می گویند مقصود از «اوّلین» و
«آخرین» هر دو همین امت آخرالزمان هستند منتها [سابقین ] در میان اوّلینشان
بیشتر است تا آخرینشان. قرینه اش هم این است كه در اول [به شكل ] مخاطب
می فرماید: «
وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً» شما سه نوع هستید. این «شما» كه می گوید،
می توانیم بگوییم مخاطب در اینجا [امت آخرالزمان است. ] البته محال نیست ولی
بعید است كه بگوییم این «كُنْتُمْ» یعنی شما بشرها از اول عالم تا آخر عالم. ظاهر این
است كه «كُنْتُمْ» خطاب به امت آخرالزمان است: شما امت آخرالزمان سه دسته
خواهید بود: سابقین، اصحاب المیمنة یا اصحاب الیمین و اصحاب المشئمه یا
اصحاب الشمال، خصوصاً كه ما قرائن دیگر هم از خارج بر همین مطلب داریم از
جمله این حدیثی كه فریقین نقل كرده اند كه پیغمبر اكرم فرمود: «عُلَماءُ اُمَّتی كَاَنْبِیاءِ
بَنی اِسْرائیلَ (یا: اَفْضَلُ مِنْ اَنْبِیاءِ بَنی اِسْرائیلَ) »
[1] علمای امت من مانند انبیاء
بنی اسرائیل اند (یا افضل از انبیاء بنی اسرائیل هستند) . و باز احادیث زیادی داریم كه
پیغمبر اكرم فرمود اتباع من در قیامت از اتباع تمام پیغمبران دیگر بیشتر است یعنی
كسانی كه به وسیله ی من به سعادت می رسند با مقایسه ی تمام امتهای دیگر بیشتر
هستند. در یك حدیث فرمود در حدود سه ربع اهل بهشت امت پیغمبر آخرالزمان
هستند. در این صورت بعید است كه كسی بتواند این جور بگوید كه در تربیت
پیغمبرهای گذشته افرادی كه به مقام سابقین رسیده اند زیاد بوده اند و در امت
آخرالزمان افرادی كه به مقام سابقین برسند كمتر هستند. بنابراین ظاهر این است كه
قضیه از همین قرار است كه در هر دو، خطاب به امت آخرالزمان است یعنی نظر فعلاً
درباره ی اینهاست. شما ای امت آخرالزمان سه گروه هستید: سابقان، اَصحابُ الْمَیْمَنَة،
اَصْحابُ الْمَشْئَمَة، ولی در میان اولینِ شما از سابقان بیشترند تا آخرین شما.
[1]
. علم الیقین فیض كاشانی، ص 750 با عبارت «عُلَماءُ هذِهِ الْاُمَّةِ كَاَنْبِیاءِ بَنی اِسْرائیلَ» .