كَذَّبَتْ عادٌ فَكَیْفَ كانَ عَذابِی وَ نُذُرِ. `إِنّا أَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ رِیحاً صَرْصَراً فِی یَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ. `تَنْزِعُ اَلنّاسَ كَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ مُنْقَعِرٍ. `فَكَیْفَ كانَ عَذابِی وَ نُذُرِ.

`وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا اَلْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ. `كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ. `فَقالُوا أَ بَشَراً مِنّا واحِداً نَتَّبِعُهُ إِنّا إِذاً لَفِی ضَلالٍ وَ سُعُرٍ. `أَ أُلْقِیَ اَلذِّكْرُ عَلَیْهِ مِنْ بَیْنِنا بَلْ هُوَ كَذّابٌ أَشِرٌ. `سَیَعْلَمُونَ غَداً مَنِ اَلْكَذّابُ اَلْأَشِرُ [1].

در جلسه ی گذشته عرض كردیم كه این سوره ی كریمه كه با جمله ی «اِقْتَرَبَتِ اَلسّاعَةُ وَ اِنْشَقَّ اَلْقَمَرُ» و بعد: «وَ إِنْ یَرَوْا آیَةً یُعْرِضُوا وَ یَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ» شروع می شود، از اول تا آخر این سوره یك روح خاص دارد كه همه ی مطالب برای توضیح آن روح است.

آن روح را این جمله ای كه مكرر در این سوره ی مباركه آمده است بیان می كند: «فَكَیْفَ

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 730

كانَ عَذابی وَ نُذُرِ» رابطه ای [است ] میان انذار یعنی اتمام حجت و ابلاغ دعوت از یك طرف و سرپیچی و تمرّد و انكار و نزول عذاب الهی از طرف دیگر؛ و برای اینكه معلوم باشد كه این صرفاً امری مربوط به گذشته نیست، شامل آینده هم می شود، با لحنی ملایم و آرام- بر خلاف آن لحن شدید و تند در سایر آیات- می فرماید: «وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْانَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ» ما قرآن را هم سهل و آسان قرار دادیم برای تذكّر و تنبّه، آیا متنبّهی پیدا می شود؟ بعد از آن جمله ی «فَكَیْفَ كانَ عَذابی وَ نُذُر» در آن داستان حضرت نوح، بلافاصله فرمود: «وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْانَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ» . بعد بار دیگر پس از جمله ی «فَكَیْفَ كانَ عَذابی وَ نُذُر» در قصه ی عاد، فرمود: «وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْانَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ» .

اینها كه ذكر می شود درواقع می خواهد به امت اسلام بفرماید كه قرآن هم به دلیل اینكه ذكر الهی و انذار الهی و ابلاغ الهی است تمرد مردم و بی اعتنایی به او عواقب وخیمی دارد، یعنی ضمناً اعلام خطر به امت اسلام هم هست؛ و از خود همین آیه و آیه ای كه بعد داریم: «سَیُهْزَمُ الْجَمْعُ وَ یُوَلّونَ الدُّبُرَ» - كه پیغمبر اكرم این آیه را درباره ی بدریها قرائت می فرمود- [فهمیده می شود كه ] اینكه یك عذاب نازل بشود ضرورت ندارد كه به آن صورتهای شدید باشد كه بادی بیاید و شهری را زیر و رو كند؛ انواعی از بدبختیها را می توان «عذاب» نامید یعنی واقعاً عذاب است؛ و بعد عرض كردیم كه این «فَكَیْفَ كانَ عَذابی وَ نُذُر» فرعی یا جزئی از یك اصلِ كلّی تر و عمومی تر است كه قرآن كریم راجع به نعمتها می فرماید كه اگر ما نعمتی برای بشر می فرستیم بشر تا هر اندازه شاكر و حق شناس و قدردان آن نعمت باشد خدا آن نعمت را افزایش می دهد و به هر اندازه كه كفران نعمت كند نه تنها آن نعمت زایل می شود بلكه به جای آن، نقمت می نشیند و این قاعده ای است كلّی، شامل همه ی نعمتها می شود و در رأس آنها و از همه مهمتر نعمتِ ارشاد و هدایت و ابلاغ دعوت.

اگر این نعمت، قدردانی و حق شناسی شود خداوند موجبات بهره مند شدن از آن را بهتر برای مردم فراهم می كند و اگر نسبت به این نعمت حق ناشناسی شود، عذاب الهی در این مورد شدیدتر است چون خود نعمت، نعمت بزرگتری است.

[1] . قمر / 18- 26.