در گردش شب و روز، در این روزیِ شما كه خدا از بالا فرود می آورد [نشانه هایی
است برای كسانی كه تعقل می كنند. ] مكرر عرض كرده ایم كه «سماء» در عربی
مساوی با كلمه ی «آسمان» در فارسی نیست. غلط است كه
نصاب هم گفته: «سما
آسمان» . آسمان فارسی مركب از كلمه ی «آس» و كلمه ی «مان» مفهوم فلك را می دهد،
یعنی آس مانند (آس یعنی سنگ آسیاب) ؛ یعنی آن چیزی كه مانند سنگ آسیاب
می چرخد. این از اساس فلكیات قدیم گرفته شده كه فلك مثل سنگ آسیاب
می چرخد. كلمه ی «سماء» یعنی بالا. قرآن به ابر هم «سماء» می گوید و گاهی به خود
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 680
باران هم «سماء» می گوید. گاهی به خدا هم موجودی سماوی می گوید. هر چیزی
كه به هر اعتباری به او علوّ بشود گفت [به آن «سماء» می گویند. ] «
اَرْسَلْنَا السَّماءَ عَلَیْهِمْ
مِدْراراً» [1] یعنی این سماء را همین طور داریم می ریزیم به سر آنان. مقصود خود
باران است. به خود باران قرآن گفته «سماء» چون از بالا می آید. به ابر هم می گوید
«سماء» . اینجا كه می فرماید: «
وَ ما اَنْزَلَ اللّهُ مِنَ السَّماءِ» یعنی آنچه كه از بالا برای شما
فرود می آورد «
مِنْ رِزْقٍ» از آن روزی. آب خودش روزی نیست، سبب روزی است
ولی چیزی كه سبب چیز دیگر است [گاهی به جای مسبَّب ذكر می شود، ] به
اصطلاح ذكر سبب و اراده ی مسبّب است. «
فَاَحْیا بِهِ الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها» به وسیله ی همین
آب زمین مرده را زنده می كند. «
وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ» چرخاندن بادها. كلمه ی «تصریف»
مفهوم گرداندن را می دهد. در سابق چون این موضوع برای علما محرز نبود توجه به
این نكته نمی كردند ولی امروز كه اطلاعات جوّشناسی زیاد شده و معلوم گردیده
است كه باد جز هوای متحرك چیز دیگری نیست (در اثر اختلاف دمای منطقه ها،
گرم و سرد شدن ها و اینكه هوای گرم سبكتر است و هوای سرد سنگینتر و آنها فشار
می آورند و حركتهایی پیدا می شود) توانسته اند نشان بدهند كه اصلاً باد می چرخد،
یك حركات چرخش مانندی دارد، و گفته اند این امر با این تعبیر قرآن تطبیق می كند
كه می فرماید: «
وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ» گرداندن بادها. «
ایاتٌ لِقَوْمٍ یَعْقِلونَ» در همه ی اینها
برای مردمی كه تفكر و تعقل كنند و بخواهند بفهمند و بشناسند، آیاتْ زیاد است.
اینها همه دعوت به آسمان شناسی هست، زمین شناسی هست، انسان شناسی
هست، جانورشناسی هست، جوّشناسی هست. بعد می فرماید: «
تِلْكَ ایاتُ اللّهِ نَتْلوها
عَلَیْكَ بِالْحَقِّ» (آیات تكوینی را به نام «آیه» ذكر كرده، بعد دومرتبه آیات قرآنی را به
نام «آیه» می گوید) این سه آیه ای كه ما درباره ی «آیات تكوینیه» گفتیم اینها آیات
خداست، وحی الهی است كه به حق ما بر تو تلاوت می كنیم «
فَبِأَیِّ حَدیثٍ بَعْدَ اللّهِ وَ
ایاتِهِ یُؤْمِنونَ» تعبیر عجیبی است! اینها اگر به خدا و این آیات روشن خدا ایمان
نیاورند دیگر به چه می توانند ایمان بیاورند؟ ! یعنی اگر كسی ایمانش را به قرآن و
خدا از دست بدهد ایمانش را به همه چیز از دست داده است، دیگر آن مایه ی ایمانی
را برای هیچ چیزی نخواهد داشت.
و صلّی اللّه علی محمد و اله الطاهرین.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 681