`وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَیَقُولُنَّ اَللّهُ فَأَنّی یُؤْفَكُونَ. `وَ قِیلِهِ یا رَبِّ إِنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ لا یُؤْمِنُونَ. `فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ [1].

در این آیه ی كریمه مسئله ی شفاعت مطرح شده است همچنان كه در بسیاری از آیات دیگر هم این مسئله مطرح شده است و از مسائل مورد توجه و عنایت قرآن مجید است چه از جنبه ی سلبی و چه از جنبه ی ایجابی؛ یعنی شفاعت در قرآن، هم نفی و سلب شده، البته نوعی از آن، و هم اثبات شده است و قهراً نوعی دیگر. قرآن كریم عنایت تامّی دارد كه هردو درك بشود یعنی هر دو جزء معارف قرآن است و می خواهد كه هر دو یعنی هم شفاعت منفی و مسلوب و هم شفاعت مثبت و موجَب

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 607

شناخته بشوند و در حقیقت اینها جزء اصول خداشناسی است. اینجاست كه ما باید با توجه به مجموع آیات قرآن كریم در مورد شفاعت، ببینیم آن شفاعتی كه منفی و مسلوب است چه نوع شفاعتی است و شفاعتی كه اثبات و تأیید می شود چه نوع شفاعتی است؛ همچنین در مورد شفاعتی كه اثبات و ایجاب می شود قرآن چه شرایطی را ذكر می كند؛ آنگاه [ببینیم ] قرآن كریم در مورد شفاعتی كه منفی است و آن را نفی كرده است چه می گوید، آیا اعتقاد به چنین شفاعتی كفر و شرك است یا صرفاً یك اعتقاد خرافه و باطل است ولی با شرك و كفر سر و كار ندارد؟ و مسئله ای كه در عصر ما مسئله ی مهمی شده این است كه شفاعت خواستن چگونه است؟ یك وقت هست ما از جنبه ی كلی و نظری بحث می كنیم كه در قرآن یك نوع شفاعت، نفی و نوع دیگر اثبات شده و در قیامت نوعی از شفاعت وجود دارد. مسئله ی دیگر كه مسئله ی عملی است این است كه شفاعت خواستن (استشفاع) - كه كار ما هست- یعنی اینكه شخصی از شفیعی طلب شفاعت كند و طبعاً باید شفیع را بخواند و از او طلب شفاعت كند، فی حد ذاته چگونه است؟ آیا استشفاع در هر موردی اشكال دارد ولو انسان از پیغمبر بخواهد استشفاع كند؟ و یا اینكه نه، استشفاع تابع شفاعت است؟ از شفیعی كه قرآن شفاعت او را تأیید كرده، شفاعت خواستن اشكالی ندارد و اما از شفیعی كه خداوند شفاعت او را تأیید نكرده، شفاعت خواستن اشكال دارد.

آنچه كه در عصر ما خیلی رایج شده است مسئله ی شفاعت خواستن است كه در نظر بعضی چنین آمده است كه شفاعت خواستن به طور كلی نوعی شرك در عبادت خداوند است و چون شرك است پس قهراً در حد كفر است.

[1] . زخرف / 86 تا آخر.