شرط دیگری در یك آیه ی دیگر برای شفاعت به حق ذكر شده است و آن این است كه
می فرماید «
وَ لا یَشْفَعونَ اِلّا لِمَنِ ارْتَضی » [1] و آن مربوط به صلاحیت [شخص مورد
شفاعت است ] كه در اینجا هم كلمه ی «
وَ هُمْ یَعْلَمون» اشاره به آن بود. آیا كسی كه
شفاعت درباره ی او صورت می گیرد شرایطی دارد یا شرایطی ندارد؟ البته شرایطی
دارد. همه شرایطش را هم برای ما بیان نكرده اند و نمی شده هم بیان كنند برای اینكه
مسائل مربوط به شفاعت و مغفرت مسائلی است كه مردم درباره ی آن باید در حال
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 610
خوف و رجا باشند، ولی اجمالاً این مقدار بیان شده است كه از كسی شفاعت
می شود كه اصل ایمانش مورد پسند باشد، دینش مورد پسند باشد، یعنی از مشرك
شفاعت نمی شود. آن كسی كه از او شفاعت می شود حداقل این است كه خود او
موحد باشد و مشرك نباشد، چون شفاعتِ آنجا همان مغفرت الهی است و ما در آیه ی
قرآن می خوانیم: «
اِنَّ اللّهَ لا یَغْفِرُ اَنْ یُشْرَكَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دونَ ذلِكَ» [2] شرك قابل
مغفرت نیست و بنابراین از مشرك به هیچ وجه شفاعت نمی شود.
اینجا كه ما داریم كه [فقط] از موحد [شفاعت می شود] پس مسلّم یك شرطش
ایمان به توحید است. حال ایمان به رسالت و نبوت و همچنین ایمان به امامت و
ولایت چطور؟ آیا این هم شرط است یا شرط نیست؟ اگر این ایمانها نباشد از روی
كفر و عناد، یعنی كسی نبوت رسول اكرم صلی الله علیه و آله یا امامت امیرالمؤمنین علیه السلام بر او
عرضه شده است و با اینكه حقیقت را درك كرده عناد ورزیده است، نه، [شفاعت ]
شامل چنین كسی نمی شود. ولی اگر ما فرض كنیم افرادی باشند كه فاقد اینها هستند
اما از روی قصور نه از روی تقصیر، شفاعت آنها مانعی ندارد و در احادیث ما هم
این مطلب وارد شده است. حدیث معروفی هست، شاید احادیث زیادی به این
مضمون هست، فرموده اند: از درهای بهشت یك در اختصاص دارد به سایر اهل
توحید، یعنی به موحدینی كه مسلمان نیستند، ولی به شرط اینكه بغض ما در دلشان
نباشد، یعنی اگر حبّ ما را ندارند بغض ما را هم نداشته باشند، یعنی افرادی باشند كه
عناد نداشته باشند، افرادی باشند كه نداشتن دین برایشان از روی قصور بوده نه از
روی تقصیر. پس این هم شرط دیگری است كه مربوط به مشفوعٌ لهم است.
در این آیات، ما سه دسته مطلب داشتیم: یكی اینكه خود شفیع باید موحد و به
كار مشفوعٌ له آگاه باشد؛ دوم اینكه خدا باید به او اجازه داده باشد، او مالك شفاعت
از ناحیه ی خدا شده باشد. تا خدا به كسی اجازه ندهد او نمی تواند شفاعت كند. سوم
شرایطی كه در مشفوعٌ لهم است.
پس اگر تنها همین آیه هم می بود اجمالاً نشان می داد كه شفاعتی وجود دارد،
چون می فرماید: «
وَ لایَمْلِكُ الَّذینَ یَدْعونَ مِنْ دونِهِ الشَّفاعَةَ اِلّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ
یَعْلَمونَ» ، همچنان كه آن آیه هم كه فرمود: «
مَنْ ذَا الَّذی یَشْفَعُ عِنْدَهُ اِلّا بِإذْنِهِ» كیست كه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 611
در نزد او بدون اجازه ی او شفاعت كند، یعنی هستند كسانی كه با اجازه ی او شفاعت
می كنند. «
وَ لا یَشْفَعونَ اِلّا لِمَنِ ارْتَضی » رسل شفاعت نمی كنند مگر در باره ی كسی كه
خدا اصل دین و ایمان او را بپسندد، یعنی در صراط توحید باشد. این [آیه ] هم
استثنایش ثابت می كند كه قطعاً شفاعتی هست.