خود داروین كه اصلی به نام «انطباق با محیط» ذكر می كند و می گوید موجود زنده در هر محیطی كه باشد خودش را با محیط منطبق می كند، این اصل را به شكلی ذكر كرد كه به او اعتراض كردند، گفتند تو از اصل «انطباق با محیط» مانند یك اصل ماوراءالطبیعی سخن می گویی و حق هم همین بود، زیرا [این اصل ] این مطلب را ثابت كرد كه هر موجودی در هر محیطی كه هست، حتی بدون آن كه خود او بخواهد و اراده كند و بدون آن كه خود او تشخیص بدهد، یك نیروی مرموز داخلی وضع اعضا و جوارح و شرایط زندگی او را در داخل طوری می سازد كه با محیط جدید متناسب باشد، و این یكی از آن رموز عجیب خلقت است، یعنی یكی از رموزی است كه نشان می دهد اصل هدایت الهی در بطون همه ی موجودات هست، آن «نورُ السَّمواتِ وَ الْاَرْضِ» در همه جا هست؛ موجود را در هر شرایطی كه قرار بگیرد، به سوی خیر و كمال خودش هدایت می كند بدون آن كه خود آن موجود درك كند و بفهمد.

همین الآن كه ما اینجا نشسته ایم قلب ما روی میزان معینی كار می كند، كبد ما روی میزان معینی كار می كند، خون ما یك میزان معینی دارد، گلبولهای سفید خون ما یك مقدار معینی دارد، گلبولهای قرمز خون ما یك مقدار معینی دارد. اگر جوّ ما را عوض كنند، مثلاً ما را ببرند در فضای خیلی بالا كه فشار هوا كمتر می شود، نیازهای بدن تغییر می كند. تا نیازها تغییر كرد- اگر به سرعت ما را از محیط خارج نكنند كه مجالی برای آن نیروی مرموز باقی نماند، بلكه تدریجاً ما را به جوّ جدید ببرند- تدریجاً این دستگاه بدن ما خودش را تغییر می دهد و با وضع موجود منطبق می كند.

مثلاً اگر از گلبولهای سفید خون یك مقدار زیاد است و آنجا دیگر لازم نیست، آن مقدار را حذف می كند، یا اگر برعكس، بدن نیاز به گلبول سفید بیشتری داشته باشد فوراً شروع می كند به ساختن.

حتی لازم نیست بگوییم محیط را عوض می كنیم. یك انسان مثلاً در اثر تصادف، شكستگی استخوان، چاقوخوردگی و غیره خون زیادی از بدنش می رود.

بدن به یك مقدار معینی خون نیاز دارد، در وقتی كه خون به قدر كافی دارد راحت و آرام است، تا خون رفت و بدن نیاز به خون پیدا كرد فوراً تمام بدن شروع می كند به فعالیت برای ساختن خون. ولی خونْ بی جهت ساخته نمی شود، شرط اول ساختن

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 551

خون آب است. شما می بینید یك تشنگی فوق العاده ای بر افراد مجروح كه خون از بدنشان رفته است مستولی می شود. بدن نیاز به خون دارد و این خون شرط اولش آب است، این تشنگی را ایجاد می كند كه فوراً آب بنوشد، و بدن به سرعت شروع به ساختن خون می كند. این دیگر با این اصول طبیعی كور و كر جناب داروین قابل توجیه نیست، و خیلی از این مسائل هست.

من خودم در چند سال پیش مقاله ای نوشتم به نام «توحید و تكامل» كه در «مكتب تشیع» چاپ شد [1]. در آنجا این مطلب را ثابت كردم كه داروینیسم- خواه درست باشد یا نادرست- با مسئله ی توحید مخالفتی ندارد، بلكه بیشتر مسئله ی توحید را تأیید می كند، یعنی بیشتر ثابت می كند كه یك نیروی مرموزِ تدبیر و هدایتی در درون جاندارها هست كه اینها را در جهت مصلحت حیات تطبیق می دهد.

[1] . [این مقاله در كتاب مقالات فلسفی استاد شهید درج شده است. ]