اِنَّ فی ذلِكَ لَعِبْرَةً لِاُولِی الْاَبْصارِ همانا در این مطلب عبرتی است برای صاحبان دیده،
برای آنان كه دیده ی بینا داشته باشند. «عبرت» از ماده ی عبور است. دیدنها دو جور
است: بعضی دیدنها هست كه از همان مقداری كه به چشم دیده می شود بیشتر
نیست. دیدن حیوان همین طور است. یك حیوان و یا یك انسانِ در حد حیوان،
فقط جریانها را می بیند، حوادث را می بیند اما این كه پشت این حوادث چیست،
دیگر استنباطی ندارد. مثال ساده ای برایتان عرض می كنم از اموری كه مورد ابتلای
همه است، یعنی مسائل اقتصادی. اجناس گران می شود و بعد ارزان می شود، یا
ارزان می شود و بعد گران می شود (اگرچه در محیط ما، دیگر گران كه شد هیچ وقت
ارزان نمی شود) . به هرحال جنسی گران می شود، جنسی ارزان می شود. یكدفعه شما
می بینید فروش یك جنس بالا رفت، جنس دیگر برعكس فروش خودش را از
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 542
دست داد. این مقدار را همه درك می كنند؛ فلان چیز گران شد، فلان چیز دیگر ارزان
شد. ولی یك كسی كه وارد در اقتصاد باشد عوامل این گرانی و ارزانی را تشخیص
می دهد. او می تواند بگوید چرا فلان چیز گران شد، درست مثل یك معلم یك
ساعت برای انسان بیان می كند كه علت این كه فلان جنس گران شده چیست، یا
علت این كه فلان جنس ارزان شده چیست. پس یك نفر فقط گرانی و ارزانی را
می بیند ولی دیگری پشت این حوادث (علل به وجود آورنده ی گرانی و ارزانی) را هم
می بیند. به او می گویند «عالم» ولی به این نمی گویند «عالم» .
و همچنین حوادث دیگر مثل حوادث اجتماعی: ما یك وقت مثلاً احساس
می كنیم كه جوانان ما نسبت به امور دینی بی علاقه شده اند یا احساس می كنیم
علاقه مند شده اند (الحمدللّه هردو را احساس می كنیم، ما می بینیم كه در یك
جریانهایی جوانها واقعاً علاقه نشان می دهند) . یك آدم ناوارد همین قدر می گوید:
آقا! جوانها بی علاقه شده اند. فقط به تأسف قناعت می كند. دیگری می گوید: نه آقا،
در فلان وقت جوانها علاقه مند شدند. او هم فقط همان خوشحالی را دارد. اما یك
نفر دیگر می خواهد به عمق قضایا نفوذ كند كه چرا بی علاقه شده اند و یا چرا
علاقه مند شده اند؟ می خواهد علتش را كشف كند.
فقط كسانی از حوادث بهره می برند و بر حوادث تسلط پیدا می كنند و حوادث
را در اختیار خودشان قرار می دهند كه علل حوادث را بشناسند. فلان قوم در جنگ
شكست خورد، فلان قوم دیگر پیروز شد. اگر انسان فقط بگوید این شكست خورد
و آن پیروز شد، از این درسی نمی آموزد. ولی اگر علل شكست این و علل پیروزی
آن را به دست بیاورد، ممكن است كه بر حوادث مسلط شود، یعنی همان
شكست خورده بار دیگر پیروز شود و شكست خودش را تبدیل به پیروزی كند. این
در مثالهای نسبتاً كوچك و عرفی خودمان.
قرآن می خواهد كه ما در همه ی حوادث عالم دقت كنیم و راز و علت و سرّ و
حكمت اینها را كشف كنیم. همین قدر بگوییم امسال الحمدللّه باران خیلی خوب بود
ولی سال گذشته متأسفانه باران نبود، امسال برف چنین آمد، ابری هست، بارانی
هست، تگرگی هست؛ نمی خواهد ما به همین مقدار قناعت كنیم، می خواهد عبرتی
در كار باشد، یعنی عبوری در كار باشد، یعنی ما به راز اینها پی ببریم و در این رازها
هم باز راز اصلی و رازِ رازها دست خداست؛ در آخر كار بفهمیم كه [پشت ] تمام
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 543
عالم یك دست قدرت و یك مشیّت است، او رازِ رازهاست؛ یعنی هر پرده را كه
عقب بزنیم پشتش یك چیزی می بینیم، آن را هم عقب بزنیم پشتش چیزی می بینیم.
ولی قرآن می گوید به اینها اكتفا نكنید، اینقدر بروید جلو تا ببینید یك دست قدرت،
یك مشیّت، یك اراده، یك علم و یك حكمت است كه تمام جهان را می گرداند:
اِنَّ
فی ذلِكَ لَعِبْرَةً لِاُولِی الْاَبْصارِ.
باسمك العظیم الاعظم الاعزّ الاجلّ الاكرم یا اللّه. . .
اللّهم اقض حوائجنا و اكف مهماتنا و اشف مرضانا و عاف احیانا و ارحم
موتانا و ادّ دیوننا و وسّع فی ارزاقنا و اجعل عاقبة امورنا خیراً و وفّقنا لماتحبّ و ترضی.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 544
13