أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اَللّهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِی اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ اَلطَّیْرُ صَافّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبِیحَهُ وَ اَللّهُ عَلِیمٌ بِما یَفْعَلُونَ [1].

مخاطب، رسول اكرم است. می فرماید: آیا مشاهده نمی كنی- یعنی مشاهده می كنی و می بینی- كه هركه در آسمانهاست و هر كه در زمین است و هم مرغان در حالی كه در آسمان بال گشاده و صف كشیده اند، همه تسبیح گوی او هستند. كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبیحَهُ وَ اللّهُ عَلیمٌ بِما یَفْعَلونَ و هركدام از اینها به نماز خود (یا به خواندن و دعای خود) و به تسبیح خود آگاه است و خدا هم به آنچه آنها می كنند آگاه است.

آیاتی كه در این چند جلسه تفسیر كردیم، از اول آیه ی نور تا اینجا، می بینیم همه ارائه ی صحنه های مختلف نور و ظلمت است، و البته ظلمت چیزی نیست جز همان بهره نگرفتن از نور، و فقط در مورد انسانهایی صادق است كه از یكی از پرتوهایی كه خدای متعال فرستاده است و انسان موظف و مكلف است كه خود را به آن پرتو

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 506

روشن كند [استفاده ] نمی كنند. انسان مكلف و موظف است كه از پرتو نور وحی و نبوت، به كمك نور فطرت خودش بهره گیری كند، و وقتی از این نورها استفاده نكند آنگاه در ظلمت قرار می گیرد؛ و نور خدا سراسر هستی را فرا گرفته است: اَللّهُ نورُ السَّمواتِ وَ الْاَرْضِ. سراسر هستی روشن به نور خداست و سراسر هستی آگاه از وجود خداوند است (چون در روشنایی است نه در تاریكی) و شناسای خالق و بارئ خودش است. در این آیه مطلبی را ذكر می فرماید كه این مطلب به عبارات مختلف در قرآن مجید آمده است [2].

[1] . نور / 41.

[2] . مطالب قرآن مجید همیشه از بشر جلوتر است، طبعاً این طور است، یعنی بشر باید كوشش كند خودش را به این حقایق برساند. انسان هرگز نباید انتظار داشته باشد كه قرآن مطالب را همیشه در سطح معلومات او بیان كند، چون معلوماتْ قابل پیشروی و توسعه و تكامل است. یك كتاب بشری این طور است. یك نفر كه می خواهد به نور قرآن مهتدی باشد باید گوشش به ندای قرآن باشد و ببیند از این حرفها چه درمی آید.