یكی از حرفهایی كه قرآن روی آن تكیه كرده است مسئله ی تسبیح و تحمید
موجودات- هر دو- است. قرآن در بعضی از بیانات خودش می گوید تمام ذرات
وجود، خدا را تسبیح می كنند و حمد می كنند؛ یعنی طبق منطق قرآن مثلاً چوب و فلز
خدا را تسبیح می كنند، ذرات هوا تسبیح گوی خدا هستند، هر مولكول از مولكولهای
آب و هر ذره از ذرات اتمی و هر ذره ی كوچكتر از اتم خدا را تسبیح می كند.
حال ما اول باید ببینیم اصلاً قرآن چنین حرفی را می زند یا نمی زند. ابتدا آیات
را می خوانیم. بعد ببینیم بشر به حسب عقل و فهم و عرفان خودش چقدر توانسته
خود را به این منطق قرآن نزدیك كند. پس ما دو مرحله داریم: یكی این كه آیا قرآن
چنین مطلبی را بیان كرده یا نكرده است. دوم این كه بشر در تلاش و تكاپوی
خودش چقدر خود را به این حقیقت نزدیك كرده است.
قرآن این مطلب را با عبارات مختلف در جاهای مختلف گفته است. من
مقداری را كه در نظر دارم و حفظ هستم برایتان عرض می كنم. یكی در سوره ی
بنی اسرائیل است كه شاید از همه جا عام تر و صریح تر بیان فرموده است؛ می فرماید:
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 507
وَ اِنْ مِنْ شَیْ ءٍ اِلّا یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهونَ تَسْبیحَهُمْ [1] هیچ چیزی نیست
(اِنْ مِنْ
شَیْ ءٍ یعنی ما مِنْ شَیْ ءٍ) مگر آن كه خدا را تسبیح مقرون به حمد می كند، ولی شما
تسبیح آنها را نمی فهمید؛ یعنی نگو من گوشم را كه پای این چوب یا سیمان یا
درخت و همین طور ذرات بدن خودم می گذارم نمی شنوم كه او خدا را تسبیح
می كند. طبق گفته ی قرآن هر سلول از سلولهای پوست و گوشت و استخوان و خون من
و هر مویی از موهای بدن من دائماً در تسبیح حق تعالی است، در حالی كه من
نمی شنوم. قرآن می گوید بله، شما نمی شنوید؛ و بلكه «نمی فهمید» تعبیر می كند؛
نمی گوید «لا تَسْمَعونَ» ، می گوید:
«وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ» و میان ایندو فرق است. اگر
«لاتَسْمَعونَ» باشد [یعنی ] ممكن است ما بفهمیم چنین چیزی هست ولی
نمی شنویم. مثل این كه ما الآن می فهمیم كه در این فضا امواج رادیویی از
ایستگاههای مختلف رادیویی دنیا هست ولی نمی شنویم. اما قرآن می گوید «ولی
این مطلب را نمی فهمید» ؛ نه تنها نمی شنوید بلكه نمی فهمید، فهم نمی كنید، هنوز
فهمتان كوتاه است.