یكی از آثار ایمان به خدا و روشن شدن به نور خدا این است كه عمل انسان ارزش
واقعی پیدا می كند، یعنی وضعی پیدا می كند كه واقعاً عمل و تلاش انسان موجب
سعادت انسان می شود، آنهم سعادت ابدی. اینجا مسئله ای طرح می شود كه در آیه ی
بعد بیشتر بر آن تصریح شده است و آن این است كه آیا كار خوب و كار بد انسان
بستگی به ایمان انسان دارد یا ندارد؟ آیا كار خوب به هرحال خوب و سعادت بخش
است ولو انسان به نور الهی روشن نشده باشد و كار بد هم برای انسان به هرحال بد
است ولو آنكه انسان ایمان داشته باشد و به نور الهی روشن باشد؟
این یك مسئله ای است كه زیاد مطرح می شود و مخصوصاً جوانهای امروز این
سؤال را زیاد مطرح می كنند، به این صورت كه می گویند چه دلیلی هست و چه
لزومی دارد كه برای این كه عمل انسان مقبول درگاه خدا واقع بشود انسان حتماً
مسلمان و با ایمان باشد و به خدا اعتقاد داشته باشد یا به تعبیری كه در این آیات
هست به نور الهی روشن شده باشد؛ كار خوب به هرحال خوب است، خدا هم كه
غنی است، پس برای خدا چه فرق می كند كه بنده ای كه كار خوب و یا كار بد می كند
او را بشناسد یا نشناسد؛ خدا چون خداست و بزرگ و عظیم و غنی و بی اعتناست،
نباید بین بندگان- چه آن بنده ای كه او را می شناسد و در درگاه او سر تعظیم فرود
می آورد، نماز می خواند و روزه می گیرد، و چه آن بنده ای كه اساساً او را نمی شناسد
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 481
و بلكه با او مخالف و نسبت به او یاغی است ولی در عین حال هردو كار خوب
می كنند- فرق بگذارد. پس در روز قیامت نباید مسئله ی ایمان، حسابی داشته باشد،
فقط باید عمل حساب داشته باشد؛ بنابراین اگر یك آدم مادی مسلكِ منكر خدا و
منكر همه ی پیغمبران خدا كار خیری كرده، مثلاً خدمتی به بشریت كرده است، خدا
باید او را به بهشت ببرد، همان طور كه اگر یك بنده ای كه او را می شناسد كار خوب
بكند باید او را به بهشت ببرد، و غیر از این هم نمی تواند باشد؛ اگر غیر از این باشد
باید بگوییم خدا- العیاذ باللّه- مثل آن رؤسایی است كه میان افرادی كه می آیند
تعظیم می كنند و تملّقش را می گویند و آن افرادی كه پیش او نمی آیند تعظیم كنند و
تملّق بگویند فرق می گذارد، در صورتی كه ما می گوییم رئیس خوب آن رئیسی
است كه هیچ فرقی میان افراد از این نظر نگذارد، فقط به كار افراد توجه كند، اگر دید
كار فرد خوب است به او پاداش بدهد.
این صورت اشكال. این موضوع را خیلی از افراد به صورت اشكال و ایراد
سؤال می كنند و من خودم در آخرین بخش كتاب
عدل الهی همین مسئله را مطرح و
مفصل درباره ی این موضوع بحث كرده ام. اكنون به مناسبت این سه آیه، مقداری از این
مطالب را عرض می كنم.
ما می بینیم قرآن تنها روی عمل تكیه نمی كند، روی عمل و ایمان هردو تكیه
می كند. می بینید قرآن همیشه می گوید:
اَلَّذینَ امَنوا وَ عَمِلُوا الصّالحاتِ آنان كه ایمان
دارند و عملشان صالح است. قرآن برای سعادت بشر، نه به ایمانِ تنها اتكاء می كند
كه بگوید اگر ایمانت درست بود دیگر اهل سعادت هستی، عملت هرچه بود، بود و
نه به عمل تنها تكیه می كند كه بگوید: «اَلَّذینَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ سَواءٌ امَنوا اَوْ لَمْ
یُؤْمِنوا» كسانی كه عمل صالح انجام می دهند، خواه ایمان داشته باشند یا نداشته
باشند؛ بلكه قرآن می گوید ایمان و عمل صالح هردو.
البته عده ای هم از آن طرف بوده اند كه می گفته اند عمل هیچكاره است و هرچه
هست ایمان است. در میان خودمان هم هستند افرادی كه عمل را تحقیر می كنند و
می گویند عمل در سعادت انسان اثر ندارد و فقط ایمان مؤثر است. عده ای هم از این
طرف می گویند باید عمل اثر داشته باشد نه ایمان، و عجیب این است كه مدعی
هستند خود قرآن هم در بعضی آیات همین مطلب را تأیید كرده است؛ می گویند مگر
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 482
خود قرآن نمی گوید:
اِنَّ اللّهَ لا یُضیعُ اَجْرَ الْمُحْسِنینَ [1] خدا كار نیكوكاران را ضایع
نمی كند (نمی گوید آن نیكوكار مؤمن باشد یا نباشد) و یا:
اِنّا لا نُضیعُ اَجْرَ مَنْ اَحْسَنَ
عَمَلاً [2] هركسی كه كار خیری بكند ما اجرش را ضایع نمی كنیم.
این سؤال بیشتر از اینجا مطرح می شود كه می گویند ما افرادی را سراغ داریم
كه اینها خدمات بزرگی به بشریت كرده و می كنند و حال آن كه مسلمان نیستند و
بعضی از آنها نه تنها مسلمان نیستند و ایمان به اسلام و پیغمبر اسلام ندارند، بلكه
اساساً به خدا ایمان ندارند و خدا را نمی شناسند و خدانشناس هستند. مثلاً آن كسی
كه پنی سیلین را كشف كرد چه خدمت بزرگی به بشریت كرد، چقدر بیماریها بود كه
قبل از كشف پنی سیلین غیرقابل علاج بود و چقدر بچه ها مثلاً به همین بیماری
دیفتری می مردند و معالجه نمی شدند، اما بعد از كشف پنی سیلین معالجه می شوند.
همین طور آن كسی كه واكسن ضد كزاز را كشف كرد، و دیگران. آیا می شود گفت
خدا عمل این اشخاص را به جرم این كه ایمان نداشته اند نادیده می گیرد؟