ایمان از این نظر شرط [قبول عمل ] است، نه این كه- العیاذ باللّه- خدا می گوید عمل
كسانی را كه پیش من تملّق می كنند قبول می كنم و عمل دیگران را با این كه یكسان
است، رد می كنم؛ نه، آن كسی كه ایمان ندارد، اصلاً خدا را نمی خواهد، پس خدا هم
مال او نیست. آن كسی كه ایمان ندارد آخرت را نمی خواهد؛ وقتی آخرت را
نمی خواهد دیگر نمی شود آن را به او داد. در آخرت به انسان آنچه را كه خواسته
است می دهند؛ معنی ندارد كه آنچه را كه نخواسته و به سوی آن نرفته است به او
بدهند. بله، برای این كه اصل عمل كسی مقبول باشد شرطش این نیست كه انسان
حتماً مثلاً مسلمان و شیعه باشد. اگر كسی به خدا ایمان داشته باشد و خدا را بشناسد
و به آخرت اعتقاد داشته باشد و كاری را برای خدا و آخرت انجام بدهد، آن كارش
فی حدّ ذاته در درگاه الهی قابل قبول است مگر آن كه آفتی ایجاد كند و آن را از بین
ببرد كه نام آن آفت «عناد» و «كفر» است، كه آن را بعد توضیح می دهم. آن كسی كه
پنی سیلین را كشف كرده و به افراد بشر خدمت كرده است، هر منظوری كه از این
خدمت داشته، خدا او را به همان منظورش می رساند، نه به منظوری كه نداشته است.
محال است- و معنی هم ندارد- كه انسان به منظور و مقصودی كه ندارد برسد، یعنی
در راهی كه نرفته است به مقصد آن راه برسد.
پس این كه عرض كردیم روشن شدن به نور خدا- یا بگویید ایمان به حق- به
عمل انسان ارزش می دهد، به این دلیل است كه عمل انسان را در همین دنیا دگرگون
می كند. دو نفر كه یك عمل را انجام می دهند، آن كه به نور خدا روشن است و آن كه
به نور خدا روشن نیست، اینها به ظاهر یك جور عمل را انجام داده اند ولی در باطن
تفاوت این عمل و آن عمل از زمین تا آسمان است:
اِلَیْهِ یَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 486
الصّالِحُ یَرْفَعُهُ [1].
این آیه را دو جور تفسیر می كنند و هر دو جورش هم درست است و اساساً
معنی ندارد كه ما آیات قرآن را همیشه به یك معنی خاص حمل كنیم. یك جا كه
می بینیم آیه در آنِ واحد دو معنی درست را تحمل می كند، هردو مقصود است. این از
خصایص و جزء معجزات قرآن است كه گاهی تعبیرات خودش را طوری می آورد
كه آن را چند جور می توان معنی كرد و هرچند جورش هم درست است. گاهی
شاعری شعری می گوید كه چند جور قابل معنی است و چه بسا از خودش هم
بپرسید می گوید هرطور كه بخواهید بخوانید همان درست است. این شعر سعدی كه
در اول «بدایع» است، معروف است و آن را چند جور می توان خواند:
از درِ بخشندگیّ و بنده نوازی
مرغِ هوا را نصیب و ماهیِ دریا
یعنی خدای بخشنده و بنده نواز، هم مرغ هوا را نصیب انسان كرده و هم ماهی دریا
را. ولی این شعر را هفت هشت جور دیگر هم می شود خواند، از جمله این كه:
از درِ بخشندگیّ و بنده نوازی
مرغ، هوا را نصیب و ماهی، دریا
یعنی هوا را نصیب مرغ كرده و دریا را نصیب ماهی.
از درِ بخشندگیّ و بنده نوازی
مرغِ هوا را نصیبِ ماهی دریا
یعنی خدا مخلوق نواز است و گاهی به یك ماهی، مرغ هوا را می رساند.
از درِ بخشندگیّ و بنده نوازی
مرغِ هوا را نصیب، ماهی دریا
یعنی ماهی دریا را نصیب مرغ هوا كرده.
اگر اینها را تلفیق بكنید چند جور دیگر هم می شود خواند، البته با این تفاوت
كه اینجا در خواندن باید تغییری بدهیم، یك دفعه می گوییم «مرغِ هوا را نصیب و
ماهیِ دریا» و یك وقت می گوییم «مرغ، هوا را نصیب و ماهی، دریا» ولی آیات
قرآن را هیچ لزومی ندارد كه چند جور بخوانیم، یك جور هم كه می خوانیم چند
جور معنی می دهد.
اِلَیْهِ یَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یَرْفَعُهُ.