وَ لا یَأْتَلِ اُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ اَنْ یُؤْتوا اُولِی الْقُرْبی وَ الْمَساكینَ وَ الْمُهاجِرینَ فی سَبیلِ اللّهِ وَ لْیَعْفوا وَ لْیَصْفَحوا اَلا تُحِبّونَ اَنْ یَغْفِرَ اللّهُ لَكُمْ وَ اللّهُ غَفورٌ رَحیمٌ [1].

آیه به یك جریان تصریح می كند و آن این است كه بعضی از مسلمین كه به تعبیر قرآن «اولوا الفضل» یعنی صاحب فضل بودند (مقصود از «فضل» در اینجا ثروت و مال است، یعنی متمكّن بودند) [از انفاق به آن افراد تهمت زن خودداری كردند. ]

كلمه ی «فضل» در اصطلاح امروز ما فقط به فضل علمی گفته می شود. امروز اگر بگوییم فلان كس فاضل است یعنی مرد عالمی است، «او از فضلاست» یعنی از علماست، صاحب معلومات و فضل است. ولی در قرآن به مال و ثروتی كه از راه مشروع به دست آمده باشد كلمه ی «فضل» اطلاق شده است [2]. از جمله در سوره ی جمعه می فرماید: وقتی از نماز فارغ شدید «وَ اِبْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اَللّهِ» [3] دنبال فضل الهی بروید،

مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 425

یعنی دنبال كسب و كار و تجارت و درآوردن پول از راه مشروع بروید.

قرآن می فرماید: ثروتمندانی كه از راه مشروع صاحب مال و ثروت شدند و صاحب سعه (تمكّن) هستند [قسم نخورند كه كمكشان را قطع می كنند. ]

بعضی از مسلمین كه متمكّن و ثروتمند بودند، به بعضی دیگر كه یا از مهاجرین یا از مساكین و یا از خویشاوندان خودشان بودند كمك مالی می كردند. بعد در یك جریانی- ظاهراً در همین جریان افك بوده- از اینها بدی دیدند و لذا ناراحت شدند و گفتند: عجب! ما به خاطر رضای خدا به اینها كمك می كنیم و اینها از كمك ما سوء استفاده می كنند و مرتكب گناه می شوند؛ ما به اینها كمك می كنیم و اینها شایعه می سازند، دروغ جعل می كنند. تصمیم گرفتند آنچه را به طور مداوم، ماهانه یا سالانه، به این فقرا و مساكین- كه در قضیه ی افك شركت كرده بودند- می دادند، قطع كنند. قسم خوردند و سوگند یاد كردند كه ما دیگر به اینها كمك نخواهیم كرد.

ولی قرآن كه به مسئله ی وحدت مسلمین بیش از هر چیزی اهمیت می دهد، با این كه در اینجا قضیه ی افك و تهمت بزرگ پیش آمد و عموم مسلمین هم اشتباه كردند، فقط در مقام اصلاح اشتباهِ گذشته است، به عامه ی مسلمین می گوید شما خیلی اشتباه كردید كه بلندگوی یك جمعیت بهم وابسته شدید، و بعد كه بعضی تصمیم می گیرند كمك مالی شان را قطع كنند، چون این قطع كمك مالی سبب می شود آن دسته كه جدا شدند برای همیشه جدا شده باشند، می فرماید: در عین حال گذشت داشته باشید و از اینها بگذرید و عفوشان كنید: وَ لا یَأْتَلِ اُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَ السَّعَةِ. . . قسم نخورند متمكّنان و ثروتمندان شما كه كمكشان را به آن دسته از خویشاوندانشان یا مهاجرین و یا مساكین و فقرا كه تاكنون به آنها كمك مالی می كردند قطع می كنند، باز هم كمك بدهند. وَ لْیَعْفوا وَ لْیَصْفَحوا اَلا تُحِبّونَ اَنْ یَغْفِرَ اللّهُ لَكُمْ عفو كنند، بگذرند، گذشت داشته باشند، آیا دوست ندارید خدا از خودتان بگذرد؟ این آیه كه نازل شد، آن گروهی كه تصمیم داشتند كمكهای خود را قطع كنند گفتند دیگر كمكمان را قطع نمی كنیم.

[1] . نور / 22.

[2] . شنیدم در اردكان یزد به همین اصطلاح صحبت می كنند، وقتی می گویند: «فلان كس از فضلاست» یعنی از ثروتمندان است.

[3] . جمعه / 10.