در قرآن سه اثر برای تقوا بیان شده. یكی اثر روحی است كه در دنیا پیدا می شود، و
دو تا در آخرت ظهور پیدا می كند. در دنیا- همان طور كه در آیه هم ذكر شده به
انسان روشن بینی می دهد، چون انسان را روشن می كند. باید بدانیم همان طور كه در
بیرون خود روشنایی و تاریكی می بینیم و بیرون وجودمان تاریك یا روشن
می شود، در درون و ضمیر خود نیز روشنایی و تاریكی احساس می كنیم. ضمیر
بعضی روشن است و گویی در آن چراغی نصب شده است، و به عكس، ضمیر بعضی
تاریك است در اثر خاموشی چراغ باطن؛ و این قطعاً حقیقتی است. افراد
روشن ضمیر اولین چیزی كه دارند این است كه بهتر از دیگران خوبیها و بدیها را
احساس می كنند، عیبها و نقصها را می بینند و اعتراف می نمایند. ولی افرادی كه
درونی تاریك دارند، واضح ترین و بزرگترین عیب خود را نمی بینند. و منحصر به
این نیست. نكته ای را فیلسوفان توجه كرده اند و آن اینكه انسان بیرون خودش را از
آئینه و عینك وجود خودش می بیند. ما یكدیگر یا جهان را با عینك وجود خودمان
می بینیم. اگر این عینك، سفید و بی غبار باشد اشیاء و جهان را همان طور كه هست
سفید و روشن می بینیم، و اگر تیره و سیاه باشد جهان را تیره و سیاه می بینیم، و این
نكته بسیار جالب است. ملاّی رومی می گوید:
چون تو برگردی و برگردت سرت
خانه را گردنده بیند منظرت
امتحان كن، دور خود بچرخ، بعد بایست، می بینی تمام اطرافت می چرخد، در حالی
كه این طور نیست بلكه سر تو می چرخد. اگر انسان با تقوا و روشن و پاك و صاف
باشد، كوچك را كوچك، سفید را سفید، و سیاه را سیاه خواهد دید.
اگرچه این مطلب یك مقدار شوخی است ولی یادم هست خطیب بسیار فاضل
و مبرّز مرحوم اشراقی قمی- كه شاید خیلی از آقایان اسم ایشان را شنیده باشند یا
سخنرانی شان را دیده باشند، و از خطبای تقریباً درجه اول ایران، و هم فاضل بود و
هم سخنور- یك وقتی در قم، بالای منبر، افتاده بود تو دنده ی انتقاد از قمیها. (خیلی
انسان معتقد خوبی هم بود. ) می خواست بگوید این مردم عوام قم ما خیلی خرافاتی
هستند؛ و از جمله می گفت قمیها به گربه ی سیاه خیلی احترام می گذارند و فكر می كنند
كه گربه ی سیاه از ما بهتران است، و لهذا وقتی گربه ی سیاه می آید فوراً از بهترین
غذاهاشان و گوشت خالص برایش می اندازند. برعكس برای گربه های دیگر
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 222
اهمیتی قائل نیستند، آن مقداری هم كه شرعاً باید به او داد نمی دهند، و لهذا همه ی
گربه های دیگر در قم منقرض شده اند و فقط گربه سیاه ها مانده اند. هرچه نگاه
می كنی در این شهر گربه ی سیاه می بینی، آنهم چاق و چله. از منبر آمد پایین. طلبه ی
خیلی خوشمزه ای بود خرم آبادی. اتفاقاً مرحوم اشراقی عینك سیاه به چشمش زده
بود. وقتی آمد نشست، آن طلبه به همان زبان خرم آبادی و خیلی ساده و لطیف
گفت: قربانت! ما كه تو این شهر گربه ی سیاه نمی بینیم، تو عینك سیاه به چشمت
زده ای همه ی گربه ها را سیاه می بینی. خیلی مرحوم اشراقی خندید. حالا حساب این
است: آدم عینك سیاه كه به چشمش بزند- اگر چه آن داستان شوخی بود- همه ی
گربه ها را سیاه می بیند.
قرآن می گوید تقوا داشته باشید تا عینك درونی تان سفید باشد و جهان را
همچنان كه هست ببینید.
اِنْ تَتَّقُوا اللّهَ یَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً اگر تقوای الهی داشته باشید، اگر
درونتان پاك باشد، اگر تیرگیها را از درون خود زایل كنید، خداوند در دل شما مایه ی
تمیز قرار می دهد؛ یعنی خدا در دل شما چیزی قرار می دهد كه با آن حقایق را خوب
تمیز می دهید، یعنی به شما روشنی می دهد. پس انسان در اثر تقوا درونش روشن
می شود و به همین جهت روشن بین می شود. وقتی كه روشن بین شد، اولاً خودش را
خوب می بیند، خوب اندازه گیری می كند، زیادتر از آنچه هست نمی بیند، كمتر از
آنچه هست نیز نمی بیند، تیرگیها و عیبهای خودش را خوب می بیند؛ و ثانیاً در اثر
این روشن بینی، به حكم اینكه انسان طوری ساخته شده كه جهان را با عینك وجود
خودش می بیند، وقتی تقوا داشته باشد و عینك وجودش پاك باشد، جهان را بهتر
می بیند، بهتر تشخیص می دهد. واقعاً اشخاصی كه باتقوا هستند، اگر آنها را با یك
فرد دیگری نظیر خودشان كه از هر جهت مثل خودشان باشند منهای تقوا، در نظر
بگیریم، می بینیم قضاوتهای او خیلی بهتر از این دیگری است. این است كه
می گوییم به این گونه اشخاص الهام می شود؛ آدم پاكی است، به او الهام می شود. این
اثر تقواست در دنیا.