ما اینك به قرآن می پردازیم كه ببینیم قرآن در این زمینه چگونه اظهارنظر می كند. و
این یكی از مهمترین مسائل قرآن در تفسیر تاریخ است. آیا قرآن به بشر و زندگی او
با چشم خوش بینانه می نگرد و می گوید اصلاً شری وجود نداشته و ندارد و نخواهد
داشت؟ واضح است كه این گونه نیست و نیازی هم به بحث ندارد، زیرا قرآن به
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 156
جنگی میان حق و باطل در طول تاریخ قائل است، بنابراین برای باطل، كیان و
شخصیت قائل است؛ یعنی قرآن نور و ظلمت را در مقابل یكدیگر قرار می دهد و
داستان خلقت آدم را كه نقل می كند- چنان كه گذشت- پس از سؤال فرشتگان كه
گمان می كردند آدم شر محض است، خداوند نفرمود آنچه شما خیال می كنید بكلی
اشتباه است، بلكه گفت: من چیزهایی را می بینم كه شما نمی بینید؛ یعنی آنچه كه شما
می بینید درست است و من هم می بینم ولی من چیزهایی را ضمناً می بینم كه شما آنها
را نمی بینید و شما تنها یك طرف صفحه را خوانده اید و طرف دیگر را نخوانده اید.
پس مسلّم نظر قرآن به این شكل نیست.
آیا به نظر قرآن بشر شر محض است؟ یعنی همان نظر ناامیدكننده و مأیوسانه ی
امثال نیچه و شوپنهاور كه می گویند بشر موجودی است غیرقابل اصلاح كه نباید
اصولاً كاری به كارش داشت؟ این هم مسلّم نیست، زیرا مأموریت پیامبران به طور
كلی، اصلاح جامعه ی انسانی بوده و اگر آنها آنچنان بدبین به طبیعت بشری بودند تز
اصلاحی نمی آوردند. بعلاوه این نظریه با اصل توحید كه اساسی ترین اصول قرآن
است جور نمی آید؛ یعنی لازمه ی جهان بینی الهی توحیدی غیر از این است و امكان
ندارد یك جهان بینی، جهان بینی توحیدی و الهی باشد و در عین حال هستی را
باطل و پوچ و شر بداند.
قرآن مجید- چنان كه محسوس و مشهود نیز اینچنین است- نظام خلقت را
نظام خیر می داند، یعنی با تصدیق به اینكه در عالم، هم خیر وجود دارد و هم شر، به
تقدم خیر بر شر و تقدم حق بر باطل قائل است و جهان بینی اسلامی جز این اجازه
نمی دهد. پس قرآن چه می گوید؟ نظر قرآن در این زمینه چیست؟
نظر قرآن مجید درست عكس ماركسیسم است. قرآن می گوید همیشه در طول
تاریخ حق و باطل وجود داشته و این نزاع، ناشی از طبیعت بشر است؛ چون بشر
موجودی است دو طبیعتی و دو سرشتی، موجودی است كه- به تعبیری كه در اخبار
و روایات ما آمده است- خدای متعال در آن شهوت و عقل را تركیب كرده است.
ولی در عین حال از نظر قرآن در این نزاع در طول تاریخ، غلبه با خیر است، عدل و
نور بقا دارند و ظلمت و شر موقت اند. قرآن مجید معیار را همچون ماركس مالكیت
قرار نمی دهد بلكه برای ایمان و مایه های روحی و فطری اصالت قائل است؛ یعنی
قرآن نمی گوید كه دین و مذهب و اخلاق همیشه ملعبه ی ثروت بوده اند، و به شدت این
مجموعه آثار شهید مطهری . ج26، ص: 157
نظر را رد می كند. و البته احیاناً قدرت و ثروت توانسته اند در مذهب تأثیر بگذارند و
بدعت و تحریف به وجود آورند، ولی متقابلاً بیشتر مذهب توانسته به عنوان یك
عامل قوی و نیرومند در سرنوشت بشر مؤثر باشد.